Tarım ve Hayvancılığa 23 Milyar TL

ÇİFTÇİ Kayıt Sistemi’ne (ÇKS) kayıtlı üreticiye 2020 yılı için ödenecek tarımsal destekler belli oldu. Bu yıl ilk defa Dijital Tarım Pazarı Platformu (DITAP) desteği verilecek. Bakanlıkça belirlenen hayvansal ürünlerini DÎTAP üzerinden doğrudan veya üyesi olduğu üretici, yetiştirici örgütü üzerinden pazarlayan üreticilere ve besilik hayvanını bu platform üzerinden temin eden ve gerekli şartları sağlayan yetiştiricilere Bakanlıkça belirlenen dönem, birim fiyat ve kriterler üzerinden destek ödenecek. Programlı aşıları tamamlanmış dört ay ve üzeri yaştaki buzağılara destek 370 TL/başa çıkarılırken, 2020’de suni tohumlamadan doğan malaklara hayvan başına ilave 250 TL destek verilecek. Hayvan başına verilecek anaç koyun desteği 30 TL’ye, keçi desteği 35 TL’ye yükselirken, göçer yetiştiricilere anaç koyun keçi başına ise ilave 2 TL destek ödemesi yapılacak. Sözleşmeli üretim kapsamında üretilen tiftiğe ilave 10 TL/kg destek ödenecek.

HAYVANCILIĞA 6.3 MİLYAR TL

Türkiye’nin tarımsal destekleme bütçesi 2020’de bir önceki yıla göre yüzde 29.4 oranında artırılarak 16.97 milyar TL’den 21.97 milyar TL’ye yükseltilmişti. 2021 Yılı Cumhurbaşkanlığı Yıllık Programı’na göre 2021’de ise bir önceki yıl seviyesi korunarak tarımsal destek bütçesi 22 milyar TL olarak öngörüldü. Bakan Pakdemirli, bakanlığının 2021 yılı bütçesi görüşmeleri sırasında TBMM Plan ve Bütçe Komisyonu’nda 2021 ’de üreticilere, 1 milyar TL ilave ödenekle birlikte toplam 23 milyar TL destek vermiş olacaklarını söyledi. Yıllık Program’a göre çiftçiye genel anlamıyla 2020 yılı üretimleri çerçevesinde gelecek yıl verilecek tarımsal destek bütçesinden en büyük payı 6.3 milyar TL ile hayvancılık destek ödemeleri alacak. Hayvancılık destekleme bütçesi, bu düzeyi ile 2020 yılı bütçesinin yüzde 9.6 oranında, 558 milyon TL tutarında altında kalacak. 2021 yılında fark ödemesi desteği bütçesi 2020’ye göre yüzde 1.2 artışla 5 milyar 915 milyon TL, alan bazlı tarımsal destek bütçesi büyüklüğü yüzde 1.7 azalışla 5 milyar 199 milyon TL olacak. Organik tarım, iyi tarım, toprak analizi, küçük işletme, geleneksel zeytin bahçelerinin rehabilitasyonu, organik organomineral gübre desteğini kapsayan alan bazlı ek ödemeler yüzde 1.4 artışla 300 milyon TL olarak belirlendi. 2021’de en fazla artış görülen destek kalemlerinden biri bitkisel üretimi artırmaya yönelik sertifikalı tohum ve fidan kullanımı desteği oldu. Bu kalemde destek bütçesi yüzde 92.5 artışla 387 milyon TL düzeyinde belirlendi. Kırsal kalkınma amaçlı tarımsal desteklemelere ise 1 milyar 750 milyon TL kaynak ayrıldı.

BUZAĞI DESTEĞİ 370 TL

Tarımsal desteklemelere ilişkin Cumhurbaşkanı kararı 1 Ocak 2020’den geçerli olmak üzere 5 Kasım itibarıyla yürürlüğe girdi. Karara göre programlı aşıları tamamlanmak kaydıyla dört ay ve üzeri yaşta, destekleme yılında ilk doğumunu yapan ve ilkine buzağılama yaşı en fazla 810 gün olan düvelerin buzağılarıyla son iki buzağılama arası süre en fazla 450 gün olan ineklerin doğan buzağıları için buzağı destek miktarı 350 TL’den 370 TL’ye çıkarıldı. Etçi veya kombine ırk boğaların sperması ile suni tohumlamasından veya bu ırkların Bakanlıkça izinli boğaları ile tabi tohumlamasından doğan buzağıları için 600 TL/baş destek verilecek. Soy kütüğüne kayıtlı buzağılar için ilave 175 TL/baş ödenecek. Döl Kontrolü Protokolü kapsamındaki boğalardan suni tohumlama sonucu doğan buzağılar için ilave 50 TL/baş destek verilecek. Buzağı desteklemesi şartlarını karşılayan buzağı başına ödeme birim miktarlarının 20 başa kadar tamamı, 21-100 başa kadar yüzde 75’i, 101- 500 baş için yüzde 50’si ödenecek.

SÜTÇÜ IRKA 150 TL DESTEK

Dişi mandalarda her baş için 250 TL, soy kütüğüne kayıtlı dişi mandalar için ilave 200 TL, programlı aşıları tamamlanması kay-dıyla 4 ay ve üzeri malaklar için 250 TL, soy kütüğüne kayıtlı malaklar için de ilave 200 TL ödenecek. Bu arada 2020’de suni tohumlamadan doğan malaklara ilave 250 TL/baş destek verilecek.

Islah amaçlı süt içerik analizi yapılan ve Bakanlıkça belirlenen süt kalite kriterlerini sağlayan suni tohumlamadan doğan saf sütçü veya kombine ırk her bir inek için 2019’da olduğu gibi bu yıl da 150 TL/başa kadar destek verilecek. Bu yıl en az 1 baş, en fazla 20 baş düve (manda dahil) alımına da Bakanlıkça belirlenecek düve bedelinin yüzde 40’ı kadar destekleme ödemesi yapılacak.

Hastalıklardan ari işletme desteği damızlık boğalar dışındaki altı ay yaşın üzerindeki erkek hayvanlar hariç, tüm sığırlar için hayvan sahiplerine 450 TL/baş ödeme yapılacak. Ari sığır başına ödeme birim miktarları 500 başa kadar tam, 501 baş ve üzeri için yüzde 50’sine karşılık gelen tutarın ödenmesi suretiyle uygulanacak. Ayrıca, Onaylı Süt Çiftliği Sertifikası’na sahip olan işletmelerdeki ari işletme desteği alan tüm sığırlar için ilave olarak hayvan başına 100 TL destek verilecek.

ANAÇ KOYUN DESTEĞİ ARTTI

Küçükbaş hayvancılık desteklemelerinde, çoban istihdam desteği, 100 baş ve üzeri anaç koyun keçi varlığına sahip işletmelere veya çobanlara 5 bin TL olarak ödenecek. Damızlık koyun-keçi yetiştiricileri birliklerine üye yetiştiricilerin, Bakanlık kayıt sistemlerine kayıtlı anaç koyun-keçi başına verilen destek anaç koyun başına 30 TL’ye, anaç keçi başına 35 TL’ye çıkarıldı. 2019’da Mardin, Siirt ve Şırnak illerine verilen anaç tiftik keçisi başına ilave 20 TL destek uygulaması bu yıl tüm illere yayıldı. Göçer yetiştiricilerin anaç koyun keçi başına ise ilave 2 TL destek ödemesi getirildi.

Islah programına dahil damızlık koyun ve keçi yetiştiricileri birliklerine üye, Küçükbaş Soy Kütüğü ve ön Soy Kütüğü Bilgi Sistemi ve Bakanlık HBS sistemine kayıtlı yetiştiricilerin koyun-keçilerine hayvan başına 100 TL, soy kütüğü işletmelerinde yetiştirilen koç-tekeleri alan yetiştiricilere 500 TL hayvan başına destek ödemesi yapılacak.

SÖZLEŞMELİ TİFTİĞE İLAVE DESTEK

Tiftik ve Yapağı Tarım Satış Kooperatifleri Birliğine bağlı kooperatiflere, Damızlık Koyun Keçi Yetiştiricileri Birliklerine veya Bakanlığa kayıtlı yün işleme tesislerine müstahsil makbuzu karşılığında satan ve Tiftik Kayıt Sistemi (TKS) veri tabanına kaydettiren üreticilerine oğlak tiftiğinin kilogramına 30 TL, anamal tiftiğin kilogramına 28 TL ve tali tiftiğin kilogramına 20 TL ödeme yapılacak. Karara göre sözleşmeli üretim kapsamında üretilen tiftiğe de ilave 10 TL/kg destek ödemesi yapılacak.

İpek böceği yetiştiriciliğinde ücretsiz tohum sağlayan Koza Tarım Satış Kooperatifleri Birliğine dağıttığı kutu başına ödenen destek 80 TL’den 100 TL’ye, ürettiği yaş ipek böceği kozasını Kozabirlik/kooperatifleri veya faaliyet alanı kozadan flatürle ipek çekimi ve işleme olan tüzel kişilik vasıflarına haiz işletmelere satan yetiştiricilere yaş kozanın kilogramına ödenen destek 60 TL’den 70 TL’ye çıkarıldı.

KÜTLÜ PAMUĞA DESTEK ARTIŞI

2020 yılı için kilogram başına verilecek prim desteği yağlık ayçiçeğinde 40 kuruştan 50 kuruşa, kütlü pamuk için 80’tan 110 kuruşa yükseltildi. Diğer gruplarda destek miktarı 2019 yılı seviyesinde korundu. Yem bitkileri üretim desteği, dekar başına olmak üzere, korunga için 90 TL, tek yıllık yem bitkileri için 60 TL, silajlık ekilişler için 100 TL, yapay çayır mera için 150 TL, diğer çok yıllık yem bitkilerinde sulu olanlar için 90 TL, kuru olanlar için de 40 TL olacak.

Mazot ve gübre desteğinde 2019’a göre değişikliğe gidilmedi. ÇKS’ye ve Organik Tarım Bilgi Sistemi’ne kayıtlı üreticiye organik tarım için kategorilerine göre dekar başına 5 ile 100 TL destek ödemesi yapılacak. Organik statüde bulunan kovanlar için arı yetiştiriciliği yapan çiftçilere birim destek miktarı geçen yıl olduğu gibi kovan başına 10 TL olacak. İyi tarım uygulamaları desteği de kategorilerine göre dekar başına 10 ile 150 TL arasında değişecek. Küçük aile işletmelerinin desteklenmesi uygulamalarında dekar başına 100 TL destek devam edecek 2020 için de fındık üreticilerine alan bazlı gelir desteği, belirlenen yerlerde yapılan üretimde dekara 170 TL olacak. Katı organik-organomineral gübre desteği dekar başına 10 TL olacak.

Dr. Bekir PAKDEMİRLİ / Tarım ve Orman Bakanı
“2021 su ve sulama yatırımlarında hamle yılı”

2021’de çiftçilerimize yaklaşık 200 milyon TL’lik bireysel sulama hibe desteği yapmayı planlıyoruz. 2021 yılı su ve sulama yatırımlarında hamle yılı olacak. 2021’de su yatırımlarına ayrılan ödenek, 2020 sene başına göre yaklaşık 2.4 kat daha fazla. Uygulayacağımız bütçe dışı finansman yöntemleriyle de sulama yatırımlarını hızlandırarak ülkemizi su yatırımları şantiyesine çevirmek öncelikli hedefimiz. 2021’de biten sulama tesis sayısını 3 bin 313 adede ve sulamaya açılan alanı 6.9 milyon hektara çıkaracağız. 2021-2025 yılları arası dördüncü dönem kırsal kalkınma destekleri kapsamında yüzde 50 hibe desteği vereceğiz. Bu kapsamda özellikle kadın, genç girişimcilere ve küçük aile işletmelerine yönelik kurutma, dondurma, konserve yapma ve paketleme faaliyetlerinde yüzde 50 hibeli 500 milyon TL’ye varan hibe desteği vermeyi hedefliyoruz. Kırsal Alanda Uzman Eller Projesi’ni 81 ilde uygulamaya koymayı ve 200 milyon TL hibe desteği vermeyi hedefliyoruz. 2021 yılında lisanslı depoculuk kapsamında 170 milyon TL hibe desteği ödemesi yapacağız. 2021’de yurt genelinde atıl/boş/nadas arazilerinde stratejik önem arz eden ürünlerde yazlık ekiliş uygulamasını ülke geneline yayacağız. 2.5 milyon dekar alanda Mera Islah ve Amenajman Projelerini yapacağız. Arazi toplulaştırma ve tarla içi geliştirme hizmetlerinde 2023 hedefimiz, 8.5 milyon hektar alanda toplulaştırma çalışmalarını tamamlamak.2021’de ORKÖY kredi ve hibe destek tutarı 300 milyon TL olacak.

“Sektörümüze destekler devam etmeli”

Hayvancılık sektörüne yönelik desteklerin artmasıyla hayvan varlığı, et ve süt üretiminde büyük artışlar görüldü. Haziran 2020 verilerine göre küçükbaş hayvan sayımız 55 milyon başı aştı. Küçükbaş hayvancılıkta mevcut desteklerin sürdürülmesi, bazı desteklerin artırılması ve yeni desteklerin getirilmesi sektörümüzün gelişimine katkı sağlayacak. Anaç koyun başına verilen destek yüzde 20 artışla 25 TL’den 30 TL’ye, anaç keçi başına verilen destek ise yüzde 40 artışla 25 TL’den 35 TL’ye çıkarıldı. Anaç tiftik keçisi başına ilave 20 TL destek geçen yıl sadece Mardin, Siirt ve Şırnak illerine verilirken, bu yıl uygulama tüm illere yaygınlaştırıldı. Bu yıl ilk defa, göçer yetiştiricilerin anaç koyun ve anaç keçi başına ilave 2 TL destek ödemesi getirilmesi önemli.

Sertifikalı tohum desteği arttı

2020’de yurt içi sertifikalı tohum kullanım desteği çerçevesinde dekar başına aspir, kanola için verilen destek 4 TL’den 5 TL’ye, arpa ve buğdaya 8.5 TL’den 16 TL’ye, çavdar, tritikale, yulafa 6 TL’den 16 TL’ye, çeltiğe 8 TL’den 16 TL’ye, kuru fasulye, mercimeğe 20 TL’den 30 TL’ye, patateste 80’TL’den 100 TL’ye, soya, fiğ, yem bezelyesi ve korungaya 20 TL’den 22 TL’ye, yerfıstığında 15 TL’den 17 TL’ye çıkarıldı. Yurt içi sertifikalı tohum kullanım desteği dekar başına susam için 4 TL, yonca için 30 TL; nohut için 20 TL olarak korundu.

Lojistik altyapısı iyileştirilecek

Lisanslı depoculuk sisteminin yaygınlaştırılması amacıyla ürün muhafaza ve analiz destekleri artırılacak. Tarımsal ürünlerde soğuk zincirin tesisine yönelik lojistik altyapı iyileştirilecek. Gıda kayıp ve israfının önlenmesi için tüketici bilinci artırılacak. Gıdanı Koru Projesi kapsamında tüketicilerin bilgi ve becerilerini artırmaya yönelik basılı ve görsel yayınların hazırlanması ve dağıtımı sağlanacak.

Türkiye’nin Gıda Kayıpları ve İsrafının Önlenmesi, Azaltılması ve Yönetimine İlişkin Ulusal Strateji Belgesi ve Eylem Planı kapsamında çalışmalar yürütülecek. Tarımsal ürünlerde e-ticaretin etkin ve güvenli yürütülmesine yönelik düzenlemeler yapılacak.

Baki Remzi SUİÇMEZ / TMMOB Ziraat Mühendisleri Odası Yönetim Kurulu Başkanı
“Tarımsal destekler doğrudan üreticiye verilmeli”

Tarımsal desteklerin etki analizi mutlaka yapılmalı. Verilen desteklere göre yıllar itibarıyla ürünlerdeki rekolte ve verim değişimi ölçülmeli. Üretici gelirinde herhangi bir değişim olup olmadığı, üretimden uzaklaşıp uzaklaşmadığı, tarımsal desteklerle kırsaldaki göçün önlenip önlenemediği gibi somut ölçütlerle desteklerin etkisine bakılmalı. Maalesef yıllardır, ‘tarımsal desteklerin etki analizlerin yapılacağı’ açıklamaları karşılığını bulamadı. Destekler tapu kaydına değil, doğrudan üreticiye verilmeli. Sadece desteklerle üretimin artırılamayacağı unutulmamalı. Çiftçilere uygun kredi kolaylığı sağlanmalı. En önemli madde olan girdilerde de maliyetler düşürülmeli.

Prof. Dr. Bülent GÜLÇUBUK / Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Tarım Ekonomisi Bölümü Öğretim Üyesi
“Çitçiyi maliyet artışına karşı korumalı”

Türkiye’nin 2019 yılı GSYH’si 766 milyar dolar. Kişi başına düşen milli gelir yaklaşık 9 bin 500 dolar. 17 milyon insan tarım ile geçim sağlıyor. Milli gelirde tarımın payı yüzde 5. Yani, 17 milyon nüfus yaklaşık 40 milyar doları paylaşıyor. Bu da tarım nüfusu başına 2 bin 350 dolar milli gelir demek. Tarımdaki desteklerin önceliği tarımdaki verimliliği, geliri ve tarım nüfusunun refahını artırıcı olmalı.

Bunun için destekler, maliyeti düşürücü, verimliliği artırıcı, kırsal kalkınmaya katkı sağlayıcı, geliri güvence-teminat altına alacak biçimde tasarlanmalı. Bitkisel ve hayvansal üretimde kendine yeterlilik için öngörülen destekler önemli ve doğru bir tercih. Ancak bundan daha önemlisi; destekler maddi olmaktan çok doğrudan girdi biçiminde verilmesi, çiftçiyi girdi fiyatlarındaki ve maliyetlerdeki artışa karşı koruyabilmesi önemli.

HÜLYA GENÇ SERTKAYA