Siyah Havuç Yetiştiriciliğinin Kazancı Çok Yüksek

Siyah havuç yetiştiriciliği yapmanın getirisi çok iyi. TÜRKİYE’NİN bereketli topraklarında her çeşit sebze meyve yetişebiliyor. Her yörenin ayrı özelliklerinin olması, hem çeşitliliği hem de verimliliği artırıyor. Bu alanda Türkiye’de ön plana çıkan ürünlerden biri de havuç. Havucun hem normali hem de siyahı, yaklaşık 40 ülkeye ihraç ediliyor.

Siyah havucun renginden dolayı gıda boyası ve kozmetik ürünlerinde kullanılması, zengin besin içeriği ve ihracat şansı ile ülke ekonomisine katkı sağlıyor. İç piyasada yalnızca şalgam ve turşu yapımıyla sınırlı olması nedeniyle siyah havuç üreticileri de yönünü yurt dışı pazarlarına çevirmiş durumda. Konya Ereğli’deki siyah havuç üreticileri, siyah havucun yurt dışında en çok gıda boyasında kullanıldığını, bu nedenle önünün açık olduğunu ve daha çok siyah havuç ekeceklerini söylüyor.

Siyah havuç yetiştiriciliği

Yaptığımız araştırmalara göre; Türkiye İstatistik Kurumu’nun (TÜIK) verilerine göre Çin, dünya toplam üretimin yüzde 47.3’ünü tek başına karşılıyor. Çin’i, sırasıyla Özbekistan, Rusya ve ABD takip ediyor. Türkiye, dünya havuç üretiminden yüzde 1.3 payla dokuzuncu sırada bulunuyor. Başta Fransa olmak üzere Almanya, İtalya, Danimarka, Rusya, Arap ülkeleri ve Uzak Doğu’da Japonya ve Kore dahil yaklaşık 40 ülkeye siyah havuç ihracatı yapılıyor. Türkiye’de siyah havucun yetiştiği şehirlerin başında gelen Konya, toplam üretimde yüzde 66’lık payla ilk sırada. Ardından yüzde 20 ile Ankara, yüzde 9 ile de Hatay, listedeki yerini alıyor. Konya, hem normal havuç hem de siyah havuçta ön plana çıkıyor. TUÎK’in son verilerine göre; Türkiye’de havuç üretiminde 109 bin 890 dekametre alanın 50 bin 373 dekan Konya’da.

Türkiye’de havuç ekili arazinin yüzde 45.8’i, Türkiye’de üretilen havucun ise yüzde 57.3’ünü Konya karşılıyor. Yılda yaklaşık 120 bin ton da siyah havuç üretiliyor.

Türkiye ekonomisine yıllık 26 milyon dolarlık katkısı olan siyah havuç konsantresi, çoğunlukla Konya’nın Ereğli ilçesinden dünyaya ihraç ediliyor. Siyah havuç, şalgam suyu yapımı ile son beş-altı yıldır ülkemizde ve Avrupa ülkelerinde gıda ve kozmetik sanayinde en verimli doğal gıda boyası olarak kullanılıyor. Bununla birlikte kimyasal boya maddelerinin yasaklandığı Avrupa ülkeleri, doğal gıda boyalarına yöneliyor ve bu etken de siyah havuca olan talebi artırıyor. Ayrıca meyve sularında da konsantre olarak siyah havuç kullanılıyor.

Tezcillenince Ekimi Çoğaldı

Bu arada Konya Ereğli’nin siyah havucu, coğrafi işaret olarak tcscillenmiş. 2017’de Türk Patent Kurumu’na yapılan başvuru ile tescillenen Ereğli siyah havucu, üretime teşvik olurken ülke ekonomisine de katkı sağlıyor. Ereğli Belediyesinin verdiği bilgilere göre yaklaşık 10 köyde, 25 bin dekar alanda siyah havuç yetiştiriciliği yapılıyor. Ereğli’de yaklaşık 3 bin aile de bu alanda üretim yaparak geçim sağlıyor.

Konya Ereğli Ziraat Odası Başkanı Abdullah Çelik, siyah havucun bölge için bir katma değer olduğunu ve coğrafi işaret alındıktan sonra üretim yapmak isteyenlerin sayısında artış olduğunu belirtiyor.

Ereğli’de yaklaşık 40 siyah havuç üreticisi olduğunu, ancak havuç tescil olduktan sonra üretim yapmak isteyenlerin arttığını söylüyor. Çelik, “Ereğli’de toplam 4 milyon 462 bin 459 metrekareye siyah havuç ekili. Geçen sene daha çok alanda vardı, ama bu senenin verileri haziranda belli olur o yüzden geçen seneyi bulur rakamlar belki de geçebilir” şeklinde konuşuyor.

Ereğli Siyah Havucunun Farkı Ne?

Coğrafi işaretin alınma sürecini yürüten kişilerin başında ise Ereğli Belediyesinde memur olan Ziraat Yüksek Mühendisi Halil Kaya geliyor. Ereğli siyah havucunun farkını anlatan Halil Kaya, “Siyah havuç birkaç ilde daha yetişiyor ama bizim topraklarımızda kalsiyum ve potasyum fazla. Toprağın kireç özelliği de farklı. Bu yüzden, özellik olarak ayrılıyor. Bu özellikler nedeniyle pigmentleri ve diğer oranları daha fazla” diyor. Diğer illerde havucun yetiştiği toprak yapısında, bu özelliklerin daha az olduğunu belirten Kaya, sözlerini şöyle sürdürüyor:

‘‘Ayırt edici unsurumuz var. Bu nedenle coğrafi işaret aldık. Tarımda kullanılan su da doğal kaynaklardan geldiği için ayrıca lezzetli ve mineralli. Bunun da bölgemizdeki siyah havucun ayırt edici özelliklerden biri olduğunu düşünüyoruz.”

Sırada AB Tescili Var

Ereğli siyah havucunun coğrafi işareti alındıktan sonra üretim yapmak isteyen çiftçi sayısında da artış olduğunu da belirten Halil Kaya, “2017’den sonra yani coğrafi tescil alındıktan sonra üretimde de kazançta da artış oldu. İhracat şansı da yüksek olduğu için çiftçiler siyah havucun üretimini yapmak istiyor” diyor. İhracat konusunda ise Kaya, “Gelişmiş ülkeler, sentetik gıda renklendiricilerini yasakladı. Bunun yerine siyah havuç ve kırmızı pancar konsantresi kullanılıyor. Böylelikle ihracat potansiyelimiz ciddi oranda arttı. Ülkemiz ve bölgemiz açısından siyah havuç oldukça önemli bir ürün” diyor. Avrupa, ABD, Rusya ve Uzak Doğu ülkelerinde, siyah havucu doğal gıda boyası ve kozmetik sektöründe kullanıyormuş. Kaya, Ereğli’de üretilen yaklaşık 120 bin ton siyah havucun yarısının ihraç edildiğini de sözlerine ekliyor.

Kaya, coğrafi işaretin standardını korumak için çiftçilere eğitimin yanı sıra denetim yapıldığını da söylüyor. Bununla ilgili, “Şartlara uygun mu ve coğrafi işaretli ürün özelliklerine uygun mu diye denetim yapıyoruz. Ayrıca ürünlere logo koyduruyoruz. Böylece sahteci ve kopya cılığı önlemeye çalışıyoruz. Şimdi AB tescili için çalışmalar yapıyoruz. Bu yüzden standardı bozmamalıyız” şeklinde konuşuyor.

Daha Çok Ekeceğim

Konya Ereğli’de üretim yapan Yiğit Tarım sahibi Mehmet Yiğit, 2 bin 500 dekar araziye siyah havuç ektiğini belirtiyor. Buradan da 12 bin ton verim elde ettiğini belirten Yiğit, “ Yurt dışında en çok gıda boyasında kullanılıyor. Bu sebeple önü açık olan bir ürün. Benim de hedefim verimimi 80 bin tona çıkarmak. Dolayısıyla daha çok ekeceğim” diyor. Başta Avrupa ülkeleri, ABD. Çin ve Japonya olmak üzere yaklaşık 40 ülkeye ihracat yaptığını belirten firma yetkilisi, gıda boyasının yanı sıra konsantre halinin de artık yurt dışında oldukça tercih edildiğini belirtiyor. İnsanların artık renkli yiyeceklere daha çok ilgi duyduğunu da belirten Yiğit, siyah havucun tüketimdeki yerinin daha da artacağını ve bu alanda fırsat olduğunu düşündüğünü belirtiyor.

Zeynel Çalışkan ise Konya’da faaliyet gösteren Havuçtar Tarım’ın ortağı. Firmayı 1955’te babalarından devralan iki kardeş, yola devam etmişler. Merkeze 35 km uzaklıktaki köylerden kendi yetiştirdikleri havuçları toplayıp hem ihraç ediyor hem de şalgam suyu olsun diye iç piyasaya veriyorlar. Çalışkan, “800-1000 dönüm siyah havucun yanı sıra buğday ve mısır da ekiyoruz” diyor. Siyah havucun sanayi malı diye de geçtiğini, ayrıca siyah havuçtaki A vitamininin normal havuca göre daha yüksek oranda olduğunu da anlatıyor.

Çalışkan, bunun yanında, siyah havucun renginden dolayı kimyasal boya olarak da kullanıldığını belirtiyor. 1992’de ilk kez siyah havuç ihracatına başladıklarını söyleyen Zeynel Çalışkan, 12 ay boyunca şalgamcılara siyah havuç gönderdiklerini vurguluyor. Firma sahibi, havucu uzun süre muhafaza edebilmek için dolaplara koyup soğuttuklarını belirtiyor. Üretim anlamında da 6-7 bin ton civarında bir kapasiteleri olduğunu söyleyen Çalışkan, siyah havuç ve normal havuç üretiminde herhangi bir fark olmadığını sözlerine ekliyor.

İlginizi çekebilir: Tarımsal yatırım tasarlayanlar gelecekte çok kazanacak

Beypazarı, Yurt İçine Üretiyor

Türkiye’de siyah havuç üretimiyle öne çıkan yerlerden biri de Ankara’nın Beypazarı ilçesi. Beypazarı Ziraat Odası Başkanı Mustafa Ateş, “Siyah havucun ana üretim veri Konya Ereğli’dir, ama Beypazarı’nda da az da olsa üretiliyor” diyor. Ateşin verdiği bilgilere göre, Bey pazarında siyah havuç yaklaşık 500 dekara ekili ve dört-beş üretici bu alanda üretim yapıyor. Ürettikleri havuçların genelde hale gittiğini de belirten Ateş, “Biz ihraç etmiyoruz. Burada üretilenler genelde yurt içindeki hallere gidiyor” diyor.

Beypazarında üretici olan Zekeriya Koksal, normal havuç da ektiğini ama renginden dolayı siyah havucu da denemek istediğini ve beş yıldır siyah havuç ektiğini belirtiyor. Köksal, 50 dekara siyah havuç ektiğini ve bu alandan da sekiz ton verim elde ettiğini belirtiyor. Siyah havucun tohumunun normaline göre iki kat daha pahalı ve veriminin de normaline göre düşük olduğunu belirten Koksal, satışta da siyah havucun normal havuca göre daha pahalı olduğunu belirtiyor. Böylece, herhangi bir zararın olmadığını söylüyor Koksal, “Tat olarak normali ve siyahi aynı, ama siyalı havuç, ağırlıklı olarak şalgam yapımında kullanılıyor” diyor. Üretici, toplanılan havuçların, yurt içinde hallere, pazarlara veya marketlere verildiğini de sözlerine ekliyor.

Siyah havuç üretiminde üçüncü sırada yer alan Hatay’da ise geçen yıllarda 8 bin dekar olan ekim alanı, son yıllarda artarak 18 bin dekara kadar çıkmış. 21 bin 550 dekara siyah havuç ekili olan kentte, bu alandan yaklaşık 58 bin 190 ton verim alındığı belirtiliyor.

Bir dekar ne kadara mal oluyor?

Üreticilerini belirttiğine göre; siyah havucun normal havuca göre tohumu daha pahalı, ancak satış fiyatı normale göre daha yüksek. Yani bu sebeple herhangi bir kayıp olmuyor. Normal ve siyah havuç arasında herhangi bir yetiştirme farkı da bulunmuyor. Siyah havuç, genelde haziran ve temmuz arası ekilip ve ekim sonu kasım başı gibi de toplanıyor. Havuç tek yıllık bir bitki, yani her sene yeni tohum almak gerekiyor, ama kazancı da o yönde oluyor. Bir dekara, ortalama bir kilogram tohum kullanılıyor. Ekilen tohumun fiyatı yaklaşık 5 bin lira.

Verim anlamında da dekardan ortalama beş ton havuç almak mümkün. Tabii bu durum, bakım ve çeşitli nedenlere göre değişebiliyor. Siyah havucun tarla fiyatı 3 lira, market fiyatı ise 10 liraya kadar çıkıyor. Bir dekara yapılacak masraf; gübresi, tohumu ve diğer ek masraflarıyla birlikte dekarda 12 bin liraya çıkabilir. Ayrıca ortalama beş ton havuç alınan dekardan, 15 bin liradan fazla gelir elde etmek de mümkün.

Tuba Sungur / Acıbadem Dr. Şinasi Can [Kadıköy] Hastanesi Beslenme ve Diyet Uzmanı
Siyah havucun faydaları

Siyah havuç, vitamin ve mineraller açısından zengindir. Potasyum ve demir oranı fazladır. Belirli miktarda B vitamini (B1, B2 ve B6), fosfor, kalsiyum, magnezyum, sodyum ve çinko içerir. Siyah havucu besin değeri bakımından özel yapan şey, antosiyanin adı verilen antioksidan içeriğidir. Siyah havuçlar rengini aldıkları antosiyanin adlı güçlü antioksidanlar içerirler.

Bu antioksidanlar sağlık üzerinde olumlu etkiler yaratır. Çalışmalarda antosiyaninlerin kardiyovasküler hastalıkların önlenmesi, antikarsinojenik aktivite, diyabetin kontrolü ve görmenin iyileştirilmesi gibi insan sağlığı için önemli etkileri olduğu bildirilmiştir. Potasyum içeriğinin yüksek olması nedeniyle böbrek hastalarının normal havuca kıyasla daha dikkatli kullanması gerekir. Siyah havuç, normal havuçtan potasyum, demir ve antioksidan içeriği açısından daha zengindir.

Sodyum oranı ise normal havucun iki katı kadardır. Normal havuç gibi siyah havucun da yeme şekilleri çok çeşitlidir.

Yöresel içecek olarak yapılan şalgamın ana maddesi siyah havuçtur, evde kendi şalgamınızı siyah havuç ile yapabilirsiniz. Siyah havucu, dilimleri kurutarak fırınlayıp cips şeklinde veya farklı sebzelerle kombine ederek kış çorbaları şeklinde ya da kek, kurabiye, ekmek ve tatlılarınıza doğal gıda boyası ve lezzet kaynağı olarak kullanabilirsiniz.

Mutlaka inceleyin: İş kurmak

ÖZGE ÖZ / PARA