Pandemi Ürünlerine Yatırımlar Arttı

PANDEMİ bir ülkenin sağlık sisteminin ilaçtan tıbbi cihaza kadar her alanda neden yerli olması gerektiğini bir kez daha ortaya koydu. Pandeminin pik yaptığı yılın ilk çeyreğinde maske tedarikinde bile büyük sıkıntı yaşayan ülkeler, ikinci dalga için şimdiden tedbirlerini alıp stoklarını sağlamlaştırmaya başladı bile. Türkiye’de ilk vakanın resmen tespit edildiği mart ayında yaşanan “maske talebi çılgınlığını bu sayfalarda yazmıştık. O zamanlar iki elin parmaklarını geçmeyen sayıda cerrahi maske üreticisi bulunan Türkiye’ye bir kalemde gelen milyonlarca sipariş, cesur Türk girişimcilerine ve yatırımcılarına ilham verdi ve yüzlerce firma maske üretimi yapmak için harekete geçti. Otomotivciden elektronikçiye, medikalciden tekstilciye farklı sektörlerdeki girişimciler, “Covid-19 ürünleri” olarak bilinen tek kullanımlık maske, önlük, tulum gibi ürünleri üretmek için hemen adım attılar. Sanko Tekstil’den Hayat Kimya’ya, Assan Iş Makineleri’nden Yılka Tekstil’e birçok firma yatırım yapmak için teşvik aldı.

450 MİLYON TL’LİK TEŞVİK BELGESİ

İstanbul merkezli Ceysur Uluslararası Nakliyat’ın yılda 6 milyar 360 milyon adet maske üretimi için yaklaşık 450 milyon TL’lik yatırım teşvik belgesi alması dikkat çekti. Uğur Akkuş’un Yönetim Kurulu Başkanlığını yaptığı A&S Investment Holding bünyesinde olan Ceysur Uluslararası Nakliyat’ın yüzer gemilerde maske üretimi yapacağı biliniyor.

Sanayi ve Ticaret Bakanlığı’nın Ocak-Haziran teşvik belgesi verileri de Covid-19 ürünleri yatırımlarına olan ilgiyi ortaya koyuyor.

Yılın ilk üç ayında bir tek maske üretim yatırımı teşviki alınmazken, pandeminin en yoğun yaşandığı yılın ikinci çeyreğinde (nisan-mayıs-haziran) adeta yatırım teşviki patlaması yaşandı. Yaptığımız araştırmaya göre, 187 adet maske üretim yatırımı teşvik başvurusu yapıldı. Batman’dan İzmir’e, Konya’dan Gaziantep’e Türkiye’nin dört bir tarafında girişimciler, yaklaşık 2 milyar TL’lik yatırım için harekete geçtiler.

REKOR ARTIŞ

Pandemide büyük iş kaybına uğrayan tekstil ve hazır giyim sektöründeki firmalar için Covid-19 ürünleri önemli bir çıkış kapısı oldu. İstanbul Hazır Giyim ve Konfeksiyon İhracatçıları Birliği (İHKİB) verilerine göre, 2020’nin ilk yarısında geçen yılın aynı dönemine göre Türkiye’nin koruyucu giysi ihracatı yüzde 986 oranında rekor artışla 573 milyon dolar oldu.

İHKİB Başkanı Mustafa Gültepe, salgın nedeniyle tüm dünyada maske ve koruyucu giysilere yoğun bir talep olduğunu söylüyor. Gültepe, “Birçok firmamız istihdamı korumak için bu alana yöneldi. Ürettiğimiz ürünlerin büyük bölümünü devletimize hibe ettik. Sektör erken davranmasına rağmen bürokratik nedenlerle kumaş maske ihracatına geç başlandı. Eğer daha hızlı hareket edebilseydik bugün dünyada çok daha fazla insana maske ulaştırabilir, altı aylık ihracatta 1 milyar doları yakalayabilirdik” diyor.

“YOĞUN TALEP ALDIK”

Covid-19 döneminde solunum cihazından test kitlerine, hastane yatağından dezenfektana kadar farklı üretim yapanlar da bu dönemde kazançlı çıktı. 1997’den beri solunum cihazları ve nemlendirici su hazneleri üreten Foras Medikal, OSTIM Medikal Sanayi Kümelenmesi’nin verdiği destekle iki ay gibi kısa sürede ; f taşınabilir solunum cihazı ve yoğun bakım solunum cihazı üretti. Pandemi-den sonra personel sayısını artırdıklarını belirten Foras Medikal Müdürü Zübeyir Murat, “Türkiye’de talebin az olmasına rağmen yurtdı-şından çok yoğun talep var. Taşınabilir solunum cihazlarında yılda 200-250 adetlik talep oluşuyordu; şimdi bu talebi 10-15 günde karşılıyoruz” diyor.

Gaziantep’te kurulu Mespa, medikal arabalar, elektronik hasta yatakları, doğum yatakları, hasta taşıma koltukları ve sedyeleri üretiyor. Ürettiği 200’ü aşkın ürünü Türkiye’nin yanı sıra 100’ü aşkın ülkeye ihraç eden firma, bugünlerde tam kapasiteyle çalışıyor. Firmanın Yönetim Kurulu Başkanı Mehmet Polat, “Üretim kapasitemizi üst seviyede kullanıyoruz. Her türlü talebi karşılamaya çalışıyoruz. Devlet Malzeme Ofisi’nin resmi tedarikçilerinden birisiyiz. Türkiye’nin dört bir yanındaki devlet ve özel hastane ve firmalar ürünlerimizi kullanıyor” şeklinde konuşuyor.

REKABET KOLAY DEĞİL

Koruyucu ürün ihracatındaki potansiyel halen birçok firmanın ilgisini çekiyor ama rekabet şartları artık kolay değil. Zira devletin kontrolünde yapılan bu ihracatta ilk başta girişimciler ihraç ettikleri ürün kadar ürünü devlete hibe etmeleri gerekiyordu.

Bu esnetilerek bir ay önce üçte bir oranına düşürüldü. Odiomed markasıyla tanınan, işitme cihazları alanında Türkiye’nin önde gelen şirketlerinden olan Esenler Grup da Covid-19 ürünlerini pandemi döneminde radarına aldı. Avrupa’dan ocak-şubat ayında yoğun talep alınca bu alana yöneldiklerini belirten firmanın Yönetim Kurulu Başkanı Murat Esenler, şu bilgiyi veriyor: “Tek kullanımlık otel setlerinden seccadelere, tek kullanımlık çarşaflardan yastık kılıklarına kadar birçok ürün ürettirdik, belgelerini çıkardık. Ancak martta ihraçata yasak gelince mallar elimizde kaldı. Nisan ortalarına kadar izin çıkmadığı için müşteriler siparişleri iptal etti, kaparoları geri istedi. İhracatta devlet bire bir hibe sistemini getirince de maliyetlerimiz iki katına çıktı, müşteriler kaçtı. Hazirandan sonra işler açıldı ama Çin, Malezya, Kore piyasaya girdiği için fiyatlar düşmeye başladı. Pandeminin ilk döneminde birim fiyatı 40-45 sent euro olan bir maske şimdi 5 sentlere kadar geriledi. Türkiye milyarlarca dolar ihracat şansım kaçırdı. Ayrıca bu dönemde bir tek işitme cihazı ı satamadık.”

BARDAĞIN BOŞ TARAFI

Buraya kadar anlattıklarımız bardağın dolu tarafı. Bardağın boş tarafında ise tıbbi cihaz sektörünün sancıları var. Ameliyatların durması, acil olmayan sağlık problemlerinin ötelenmesi tıbbi cihaz sektöründe işleri yüzde 60-70 oranında düşürdü. Bazı medikalciler Covid-19 ürünlerine yönelerek bu dönemi atlatmaya çalışsalar da ödemelerde yaşanan sıkıntılar nedeniyle hareket kabiliyetleri zayıfladı.

TOBB Medikal Sektörü Meclis eski Başkanı ve Incekaralar Holding Yönetim Kurulu Başkanı özgür Incekara, medikal sektörünün pandemi dö-neminde çok yavaşladığını söylüyor. Incekara, “Genel olarak tıbbi cihaz sektörünün yatırım iştahı yok. Sağlık Bakanlığı 16 aydır, üniversiteler 36 aydır ödeme yapmıyor. Kaynak olursa yatırım yapabiliriz” diye konuşuyor.

Erkin DELİKANLI / TOBB Medikal Sektörü Meclisi Başkan Yardımcısı
“Sektörümüz entübe durumda”

Covid-19 ürünleri dışında satış durdu. Pandemiden sonra tıbbi cihaz sektöründe yüzde 70 düşüş var. Pandemiyle mücadele yoğun bakım ünitelerinden enjektörüne, kateterinden solunum filtresinin değiştirilmesine kadar bütün hizmetleri — verdik. Sağlık Bakanlığı’ndan 14 aylık, üniversitelerden 36 aylık alacağımız var. Toplamda 17 milyar doları buluyor. Bunun yarısı tıbbi cihaz, yarısı ilaç. Geçen hafta yaklaşık 500 milyon dolarlık ödeme çıktı ama gerisi ne olacak? Kamudan alacaklar tahsil edilemediği için sıkıntı büyüyor. Sektörümüz entübe olmuş durumda; böyle bir sektörün, entübe olmuş bir vatandaşa faydası olmaz. Pandemi döneminde fırsat görüp birçok girişimci sektöre girdi ama mevcut üreticilerin üretim bantlarının da geliştirilmesi sağlanmalıydı.

Sinan DOĞAN / Sterilife Kurucu Ortağı
“Ciddi bir elenme olacak”

Yozgat’taki fabrikamızda 1999’dan beri iki ve üç katlı cerrahi maske üretiyoruz. Pandeminin ilk günlerinden itibaren Çin’den yoğun maske talebi aldık. Neredeyse 24 saat üretim yapar hale geldik. Aylık 7-8 milyon adet maske üretimimiz var.

Ağırlıklı iç piyasaya ürün veriyoruz. Bu dönemde çok firma sektöre girdi. Biz yatırımımızı artırmadık çünkü geçmiş yıllardan biliyoruz bu böyle gitmez. Ciddi bir elenme olacak. Evini, arabasını satıp bir maske makinesi alanların yaşama şansı yok. Çünkü fiyatlar düştü. Yüzlerce makinenin satılık olduğunu biliyoruz.

RAHİME BAŞ UÇAR