Kosgeb Desteklerinde Yeni Dönem

İllerin ve bölgelerin rekabetçi sektörleri tespit edilerek, sektöre, ile, bölgeye ve işletmeye özel destekler verilecek. Projenin teknoloji düzeyine göre girişimcilik destekleri artacak. Her KOBİ’nin kredi limiti belirlenecek…

KÜÇÜK ve Orta Ölçekli İşletmeleri Geliştirme Başkanlığı (KOSGEB), KOBİ desteklerinde yeni bir dönemi başlatıyor. Girişimcilik desteklerini artıran KOSGEB, projenin teknoloji düzeyine göre yeni girişimciye 360 bin TL’ye kadar destek verecek. Kredi Faiz Destek Programı yenilenecek, her KOBİ’ııin kredi limiti olacak. İllerin rekabet avantajına sahip imalat sektörleri desteklenecek. KO-Bİ’lerin küresel pazarda rekabet güçlerini arttırmaya yönelik destek programları hayata geçirilecek. Teknoloji düzeyi yüksek KOBİ’lerin ürünleri kamu alım-ları yoluyla desteklenecek. Genel Destek Programı kaldırılacak, yerine İşletme Geliştirme Destek Programı yürürlüğe alınacak. KOSGEB, KOBİ Gelişim Destek Programı (KOBÎGEL) kapsamında, 2018’de sınai aktivitenin ülke geneline yayılması, her bölgenin kendi potansiyelinin ulusal öncelikleri destekleyecek şekilde geliştirilmesi için KOBİ’lere sektör-bölge odaklı proje desteği verecek. KOBİ Rehberliği ve Teknoloji Danışmanlığı Sistemi kurulacak. KO-Bİ’lerde ciro sınırı değişecek. Cari açığın azaltılmasına katkı sağlayacak yeni modeller üzerinde çalışmalar devam edecek.

VİZYON DEĞİŞİKLİĞİ

KOSGEB Başkanı Prof. Dr. Cevahir Uzkurt, Para Dergisi’ne KOSGEB’nin yeni yol haritasını anlattı. KOSGEB İcra Kurulu’nda onaylanan, Ekonomi Koordinasyon Kurulu’nda görüşülen yeni yol haritasıyla hem KOSGEB’i hem de KOSGEB desteklerini güçlendireceklerini belirten Uzkurt, yeni KOSGEB vizyonu ve modelinin 10 temel ayağı olduğunu vurguladı. Uzkurt’un verdiği bilgiye göre, yeni KOSGEB vizyonu ve modelinin temel dinamikleri şöyle:

“Cari açığı azaltacak ürünlerin desteklenmesi, yüksek teknolojinin ‘yerli ve milli’ KOBİ’ler vasıtasıyla tabana yayılması, katma değer üreten firmaların KOBİ kapsamına alınması, bölgesel ve sektörel, işletmeye özgü destek modeli, KOBİ Yetkinlik Değerlendirme Sistemi’nin kurulması, KOBİ Rehberliği ve Teknik Danışmanlık Sistemi’nin Kurulması, büyük işletme-küçük işletme işbirliğinin sağlanması, yeni finansman modeli, mevcut destek programlarının ihtiyaca göre revize edilmesi, vatandaşa verilen hizmetlerin bürokrasiden arındırılması hedefleniyor.”

“AMİRAL GEMİLER YARATMALIYIZ”

Uzkurt, KOSGEB’i KOBİ’lerin tamamını kapsayan, domine eden, KOBİ’leri daha güçlü destekleyen bir kurum haline getirmek istediklerini vurguladı. Bugün Türkiye’de faaliyet gösteren yaklaşık 3.5 milyon KOBÎ bulunduğunu anımsatan Uzkurt, geleneksel sektörlerde faaliyet gösteren KOBİ’leri desteklemeye devam edeceklerini, ancak özellikle teknoloji düzeyi yüksek, sanayi sektöründe faaliyet gösteren KOBÎ’lere daha güçlü destekler verecek lerini ifade etti.

Türkiye’nin amiral gemilerini yaratmak istediklerini belirten Uzkurt, “Teknoloji düzeyi yüksek sanayi sektöründeki bu işletmelerin hem ölçeğini ve teknoloji düzeylerini yükseltelim hem de yurtdışı-na açalım istiyoruz. Nasıl bugün yabancı firmalar Türkiye’de bir operasyon yapmak istediklerinde ekonomik güç olarak bu firmaları kullanabiliyorlar-sa, bizim de yurtdışında dominant bir şekilde faaliyet gösterecek KOBİ’lerimiz olsun. Hatta KOBÎ olarak kalmayıp, büyüsünler” dedi.

Uzkurt, KOBÎ’lere destek verirken, ne kadar gelir elde edileceğinden, ne kadar ihracat yapılacağına kadar üretim faaliyetinin sonucunun da dikkate alınacağını belirtti. KOSGEB olarak KOBÎ ekosisteminde oyun kuran olmak istediklerinin altını çizen, ekosis-temin merkezinde KOSGEB’in yöneten ve yönlendiren olarak yer almasını istediklerini vurgulayan Uzkurt, “Kanun gereği KOBÎ’lere biz sadece destek verebiliyoruz. Bugün bu sistemde oyunun kuralını KOBİ’ler değil, büyükler koyuyor. O zaman bir şekilde büyükleri bu oyuna dahil etmek gerekiyor” ifadelerini kullandı. Bu nedenle KOSGEB’in yeni yol haritalarında yüksek teknolojinin yerli ve milli KOBÎ’ler vasıtasıyla tabana yayılmasına yer verdiklerini söyleyen Uzkurt, özellikle Türkiye’nin ithal ettiği bazı ürünlerin KOBÎ’lerce üretilmesini sağlamayı hedeflediklerinin altını çizdi. İthalatı ihracatından yüksek olan, teknoloji düzeyi orta yüksek düzeyde bulunan, yatırım yapıldığında hemen üretime dönüşecek ürün gruplarının belirlendiğini aktaran Uzkurt, KOSGEB’in KOBÎ Teknolojik Ürün Yatırım Destek Programı kapsamında Türkiye’nin dışa bağımlılığı olduğu ürünlerin yerlileştirilmesi ve millileştirilmesi için vereceği proje başına destekte toplam üst limitin 5 milyon TL olduğunu kaydetti.

KOBÎ Teknolojik Ürün Yatırım Destek Programı ile öncelikli teknoloji alanlarında yer alan Ar-Ge ve yenilik faaliyetleri sonucu ortaya çıkan yeni ürün veya ürünleri ticarileştirmek, ülke ekonomisine katma değer oluşturmak, uluslararası pazarlarda yer alarak teknolojik ürün ihracatını artırmak için işletmelerin yapacakları teknolojik ürün yatırımlarının desteklenmesi amaçlanıyor.

STRATEJİK ÜRÜNE DESTEK

KOSGEB’in yeni dönemde gündeme aldığı desteklerden bir diğeri ise Stratejik Ürün Destek Programı. İthalatı yüksek olan stratejik ürünlerin yerlileştirilmesi, üretimde daha yüksek oranda yerli girdi kullanımının sağlanması, KOBİ’lerin teknolojik üretim yeteneklerinin geliştirilmesi ve teknolojinin tabana yayılması, KOBÎ ile büyük işletmelerin birlikte hareket edebilme yeteneklerinin geliştirilmesi, cari açığın azaltılmasına katkıda bulunacak yatırımların desteklenmesi amaçlanıyor. Program kapsamında verilecek desteklerin toplam üst limiti 5 milyon TL olarak belirlendi.

Türkiye’de çok fazla Ar-Ge desteği verildiğini belirten Uzkurt, “Ortaya bir takım ürünler çıkıyor. Ancak patent alınsa dahi ürün ticarileşmiyor. KOSGEB olarak Ar-Ge projesi sonrasında ortaya çıkmış ürünün ticarileşmesine ve endüstrileşmesine 5 milyon TL’ye kadar destek veriyoruz. Amacımız hem Türkiye’de teknoloji düzeyi yüksek KOBİ’ler ortaya çıkarmak hem de teknoloji üretimini sadece büyük firmalar ile değil, KOBÎ’ler vasıtasıyla tabana yaymak. Emin olun 3-5 yıl sonra biz bu alanda ciddi bir destek sağlayıp, piyasada farkındalık yaratabilirsek, ülkemizin KOBİ’leri vasıtasıyla teknolojik dönüşümü ve teknolojinin yerli üretimi anlamında önemli kazanımları olacak” diye konuştu.

YENİ FİNANSMAN MODELİ

KOSGEB. kamu kaynağının ekonomik katma değerini arttıracak ve fonlar vasıtasıyla finansmana erişimini kolaylaştıracak yeni finansman modellerini hayata geçirecek. Uzkurt, bu kapsamda kamu kaynağının daha etkin ve verimli kullanılmasını sağlayan, daha fazla katma değer üreten süreçlerin daha yalın hale getirildiği, yıl boyu erişilebilen, KOBÎ dostu yeni finansman modelinin geliştirilmesi hususunda yönetmelik çalışmaları devam ettiğini söyledi.

Değişikliğe gidilen kredi faiz destek modeli çerçevesinde kredi faiz destekleri çağrı esaslı olmayacak. Bütün KOBİ’lerin KOSGEB’de bir kredi limiti olacak. Belirlenen limite kadar olan krediyi bankadan kullanan KOBİ’ye, geliştirilen puanlama sistemi çerçevesinde faiz desteği verilecek. Yeni sistemde KOBİ kredi başvurusu için bankaya gitmeyip KOSGEB’e gelecek. KOSGEB anlaştığı bankalarla temasa geçecek. Kredinin onaylanması sonrasında KOBİ bankaya gidip, imzasını atıp kredisini alacak. Yeni finansman modeli çerçevesinde 18 aya kadar vadeli kullandırılacak işletme kredileri ile 36 aya kadar vadeli makine teçhizat kredisinde kredi tutarları ve faiz desteği işletmeye göre değişecek. Buna göre işletmelerin 100 bin TL’den 500 bin TL’ye kadar kredi limiti olacak. Faiz desteği ise 3 puanla 6 puan arasında değişecek. Yerli makina-teçhizat için ise artı 4 puan daha verilecek. Bu oran ve limitlerin henüz kesinleşmediğini söyleyen Uzkurt, amaçlarını, “KOBİ’lere sağladığımız desteklerle ithal ürünlerin değil yerli ürünlerin üretiminde kullanılmasını özendirmek” olarak özetledi.

İŞLETMELERE ÖZGÜ DESTEK

KOSGEB, bölgesel, sektörel, ölçeksel ve işletmelere özgü destek modelleri için de düğmeye bastı. KOSGEB, KOBİ Gelişim Destek Programı (KOBİGEL) kapsamında, 2018’de sınai aktivitenin ülke geneline yayılması, her bölgenin kendi potansiyelinin ulusal öncelikleri destekleyecek şekilde geliştirilmesi için KOBİ’lere sektör-bölge odaklı proje desteği verecek. 2018’de “İllerde Rekabet Avantajına Sahip İmalat Sanayi Sektörlerinin Rekabet Gücünün Geliştirilmesi” konulu Proje Teklif Çağrısı yayınlanacak.

İllerde rekabet avantajına sahip imalat sanayi sektörleri 2018 Mart’ta yapılan çalıştaylarla belirlendi. Buna göre 81 ilde beş sektör desteklenecek. Hangi illerde hangi sektörlerin destekleneceği listeyi 20 Nisan’da Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanı Dr. Faruk Özlü’nün açıklaması bekleniyor.

KOSGEB’in artık bir destek programı ilan edip bir kişi çalıştıran KOBİ ile 249 kişi çalıştıran KOBİ’ye “buyurun bu gömleği, hepiniz giyin” demeyeceğini belirten Uzkurt, “İstanbul, Mardin, Urfa, Trabzon ve Antalya’daki firmalara da aynı sektörleri destekliyoruz demeyeceğiz. Her ilin, her bölgenin rekabetçi sektörlerini tespit ederek, sektöre, ile, bölgeye ve işletmeye özgü destekler vereceğiz” dedi.

Uzkurt, KOBİGEL’in bu yılki destek bütçesinin 784 milyon TL’ye yükseltildiğini açıkladı. KOBİGEL’de proje başına üst limit, 300 bin TL’si ödemesiz, 700 bin TL’si ise geri ödemeli olmak üzere 1 milyon TL’ye ulaşıyor.

KOBİ TANIMI DEĞİŞİYOR

KOSGEB, yeni model ve vizyonu çerçevesinde katma değer yaratan firmaları kapsama alacak. Bu çerçevede KOBİ tanımı değiştiriliyor. Kamu kurum kuruluşlarının ve meslek kuruluşlarının görüşleri alınarak “KOBİ’lerin Tanımı, Nitelikleri ve Sınıflandırılması Hakkında Yönetmelikte” değişiklik yapılmasına yönelik çalışmaların tamamlandığını belirten Uzkurt, yönetmeliğin Bakanlar Kurulu’nun onayının ardından önümüzdeki günlerde Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girmesinin beklendiğini vurguladı.

Yürütülen çalışmalar neticesinde işletmelerin KOBÎ olarak değerlendirilmesi için üst limit olan 40 milyon TL net satış hasılatı ve mali bilanço toplamı değeri 125 milyon TL’ye çıkartıldığını belirten Uzkurt, değişiklik neticesinde kapsama dahil edilecek teknoloji düzeyi yüksek KOBÎ’ler ile katma değer ve uluslararasılaşma konularında artı değer oluşturulabilecek düzeydeki yaklaşık 8 bin 846 büyük ölçekli firmanın KOBÎ sınıfına dahil olacağını kaydetti. Bu şirketleri tespit ederken özellikle katma değer ürüten şirketleri bulmaya çalıştıklarını belirteç Uzkurt, bunlar KOBÎ desteklerinden yararlandıklarında ciddi sürede ekonomik değerler üretebilecek şirketler olmasını önemsedik. Bu işletmelerden 2 bin 855’i sanayi, 2bin 655’i ticaret, bin 536’sı inşaat sektöründe faaliyet gösteriyor. Burada tek handikabımız vardı. Büyük ölçekli firmaların Kredi Garanti Fonu’ndan (KGF) kredi kullandıklarında teminat limiti 200 milyon TL, KOBÎ’lerin ise 12 milyon TL. Biz bu yönetmelik çıktığında yeni KOBÎ tanımına giren büyük ölçekli firmaların finansmana erişimde zafiyet yaşamaması için yönetmeliğe geçici bir madde ekledik. Bu firmaların KGF kredilerinden bir yıl içinde 200 milyon TL kredi limitinden yararlanmasının yolunu açtık” diye konuştu.

KOBİ’LERE REHBERLİK HİZMETİ

KOSGEB’in yakın gelecekte KOBÎ’lere yönelik plan ve projeleri arasında KOBÎ Rehberlik ve Danışmanlık Sistemi’nin geliştirilmesi de yer alıyor. Buna göre KO-Bİ’lere yönlendirme, mentörlük, rehberlik ve danışmanlık yapabilecek, kamu tarafından kontrol edilebilecek sistem kurulacak. KOBÎ Rehberlik ve Danışmanlık Sistemi ile teknoloji tabanlı ve katma değer üreten KOBÎ’lerin, uluslararası rekabetin aktörleri haline getirilmesi, KOBÎ’lerin mevcut durumlarının analiz edilmesi, KOBÎ’lerin ihtiyaçlarının tespit edilmesi, KOBİ’lerin beceri ve kabiliyetlerinin geliştirilmesi, Danışmanlık hizmetlerinde standardın sağlanması ve kalitenin yükseltilmesi amaçlanıyor. Sistemle ayrıca piyasanın ihtiyaç duyduğu sayıda nitelikli rehber ve danışmanın yetiştirilmesi, KOBÎ’lerin proje hazırlama ve yürütme aşamalarında aracılar nedeniyle yaşadıkları sorunların ortadan kaldırılması, danışmanlık hizmetlerinin sistematik olarak izlenmesi, değerlendirilmesi ve denetlenmesi, iîhtiyaç analizi ve planlama sayesinde devlet desteklerinin bir plan dâhilinde verilmesi ve tamamlayıcılıklarının artırılması, devlet desteklerinin etkinliğinin artırılması öngörülüyor. KOBÎ ile KOSGEB arasında bir Kobi Rehberlik Danışmanlık Sistemi ile saha tecrübesi de olan KOBİ rehber ve danışmanları yetiştireceklerini söyleyen Uzkurt, bu danışmanları akredite edeceklerini vurguladı. Ayrıca finans, üretim, pazarlama konusunda akredite edilmiş teknik danışmanlar olacağını belirten Uzkurt, “Teknik danışmanlıkta iş meleklerine bu belgeyi vereceğiz. Orta ve büyük ölçekli firmalarda beş yıl üretim müdürü olarak çalışanlar, akredite olmaları halinde KOBÎ’lere üretim danışmanı olabilecek. Akredite olacak doçent ve profesörler finans alanında danışmanlık verecek. Ya da hiçbir tecrübesi olmayanlara 240 saat danışmanlık eğitimi verip, staj döneminin ardından belgelendirmesini yapacağız” şeklinde konuştu.

YETKİNLİKLERİ BELİRLENECEK

Kamu tarafından desteklenecek, KOBÎ’lerin operasyonel yetkinliklerini değerlendirecek kurumsal ve sürdürülebilir sistem kurulacak. Bu kapsamda kurulması planlanan KOBÎ Yetkinlik Değerlendirme Sistemi ile kalitatif ve kantitatif kriterler göz önünde bulundurularak, KOBİ’ler hakkında bilgi üretilebilecek ve sektöründe sahip olduğu konum objektif olarak belirlenebilecek.

KOBİ’lerin yıllar itibarıyla gelişim trendlerini izleyeceklerini söyleyen Uzkurt, “Nerden başlamış nereye gelmiş. Pazarı, cirosu, satışları, ihracatı, karlılığı vs… KOBİ’lerin operasyonel anlamda karnesi çıkarılacak. Bizim rehberlerimiz gidip, ihtiyaç analizini yapacak, bize rapor yazacak. Bu rapor, yeminli mali müşavirlerin ki gibi bağlayıcı olacak. Yetkinlik değerlendirme, raiting sistemi gibi çalışacak. Böylece KOBİ’lerin A’dan Z’ye yetkinliğini değerlendirip, yerli veya yabancı yatırımcılara ‘benim şu sektördeki KOBİ’lerimin yetkinliği böyle’ diyebileceğiz. Bu sonuçları diğer kamu kuruluşları da görecek. Şirketlerin desteklenmesi noktasında ön uyarı sistemi devreye girecek” diye konuştu.

Veri tabanını oluşturduklarını söyleyen Uzkurt, özellikle imalat sanayinde teknoloji üreten orta ölçekli firmalardan çalışmalara başlayacaklarını, uygulamanın zamanla diğer firmalara yaygınlaştırılacağını söyledi. Bankaların yaptığı işletmelerin finansal oranlarına bakarak finansal raiting yaptığını belirten Uzkurt, “Banka ben para vereceğim, geri ödeyebilecek mi diye bakıyor. Bizimki öyle değil. Biz firmaların operasyo-nel yetkinlik dediğimiz üretim yeteneğine bakacağız. Teknoloji üretme kabiliyetine, Ar-Ge, insan kaynağı, ihracat altyapısına, pazarlama gücüne, dağıtım ağına bakacağız” dedi.

İŞBİRLİĞİ SAĞLANACAK

KOSGEB, KOBİ’ler ile büyük işletmelerin işbirliğini sağlayarak KOBİ’leri doğru yönlendirecek bir model üzerinde çalışıyor. Bu kapsamda planlanan “Büyük İşletme-Küçük İşletme İşbirliği Destek Programı” ile KOBİ’ler ile büyük işletmeler arasında entegrasyonun sağlanması, büyük işletmelerden KOBİ’lere bilgi ve deneyim aktarımının sağlanması, KOBİ’lerin yaşam sürelerinin arttırılması, KOBİ’lerin ortak sorun ve ihtiyaçlarına daha etkin çözümler sunulabilmesi, KOBİ’ler ve büyük işletmeleri birlikte geliştirerek, Türkiye’nin kalkınmasına ivme kazandırılması amaçlanıyor. Uzkurt, bu model üzerinde çalışmaların devam ettiğini belirtti.

KOSGEB’in yakın gelecekteki planlarından biri de mikro, küçük ve orta ölçekli işletmelerin ölçeklerini büyütmelerini sağlayacak destek modellerinin geliştirilmesi. KOBİ’lerin ihracat kapasitesini arttıracak yeni destek modelleri geliştirilecek. Uzkurt’un verdiği bilgiye göre bu kapsamda yayınlanması planlanan Uluslararası-laşma Destek Programı ile ilgili çalışmalar devam ediyor. Bu arada KOSGEB’in uyguladığı destek programlarında, KOBİ’lerin talep etmesi halinde ön ödeme yapılabiliyor. Ön ödeme oranlarının destek programlarına göre yüzde 25 ile yüzde 50 arasında değişiyor.

KOSGEB’in bütün işlemlerini e-devlet üzerine taşıdığını dile getiren Uzkurt, “Bize kağıtla gelip başvuru yapan olmuyor. Yakında KOBİ’lere ücretsiz eğitim ve farklı konularda danışmanlık verebilecek KOBİ Kampus portalı yürürlüğe koyulacak” dedi.

GENEL DESTEK PROGRAMI KALKIYOR

KOSGEB destek programlarında bazı güncellemelere gidiyor. Genel Destek Programı kapsamında bazı desteklerin diğer kurum/kuruluşlarm ve KOSGEB’in verdiği diğer destekler ile çakışması, işletmelerin programdan yeniden yararlanmasına ilişkin performans kriterinin olmaması, yaklaşık sekiz yıldır yürütülmekte olan Genel Destek Programı’nda çok sayıda revizyon yapılmasının karışıklığa neden olması nedeniyle program kaldırılıp, yerine İşletme Geliştirme Destek Programı yürürlüğe alınacak.

Bu konuda çalışmalar devam ediyor. Uzkurt’un yaptığı açıklamalara göre Girişimciliği Geliştirme Destek Programı’na bu yıl 450 milyon TL kaynak ayrılması planlanıyor. Mevcut uygulamada geri ödemesiz 50 bin TL, geri ödemeli 100 bin TL olan girişimcilik destekleri, yeni dönemde projenin teknoloji düzeyine göre artacak. İmalat sanayinde orta düşük ve düşük teknolojili yatırım yapacak yeni girişimcilere 160 bin TL’ye, orta-yüksek teknolojiye 260 bin TL’ye, yüksek teknolojiye ise 360 bin TL’ye kadar desteği verilecek.

KOSGEB destekleri katlanarak arttı

KOBİ’lere ve girişimciye devletin veren eli olan KOSGEB, 1990-2002 arasında yaklaşık 14.5 milyon TL, 2003-2017 arasında yaklaşık 5.1 milyar TL tutarında destek sağladı. 2017’de KOSGEB Destek Programları ve Kredi Faiz Destekleri kapsamında KOBİ’lere yaklaşık 1.7 milyar TL tutarında destek sağlandı. 2017’de KOSGEB Destek Programları Kapsamında 54 bin 839 işletmeye kullandırılan 952.9 milyon TL’lik desteğin dağılımı incelendiğinde en büyük payı Girişimcilik Destek Programı aldı. Gecen yıl Girişimcilik Destek Programı kapsamında 22 bin 895 işletmeye 443.4 milyon TL’lik destek aktarılırken, Genel Destek Programı’yla 31 bin 920 işletmeye 277 milyon TL, K0BİGEL-K0Bİ Gelişim Destek Programı’yla bin 376 işletmeye 149.8 milyon TL, Ar-Ge, İnovasyon ve Endüstriyel Uygulama Destek Programı’yla 943 işletmeye 58.8 milyon TL’lik destek sağlandı. 2017’de KOSGEB kredi faiz destekleri kapsamında 289 bin 937 işletmeye 739.4 milyon TL kullandırıldı.

2018 yılı bütçesine göre KOSGEB, KOBİ’lere ve girişimcilere 1.7 milyar TL destek kullandıracak.

Yazılım desteği için çalışmalar sürüyor

Yazılım ve makine teçhizat sektörüne yeni destek çalışmalarını sürdürdüklerini belirten Başkan Cevahir Uzkurt, ya özel bir destek programı açıklayacaklarını ya da mevcut destek programlar içerisinde bir alt başlıkta yeni desteğin verilebileceğini ifade etti. Yazılımın bugün bütün sektörlerin içine girmiş bir sektör olduğunu dile getiren Uzkurt, “Otomotivden beyaz eşyaya kadar birçok sektörde yazılım sektörü olmazsa olmaz. Biz de ülkenin potansiyelini geliştirmek istiyoruz. Teknopark ve Ar-Ge merkezİerine bakıldığında yazılımla uğraşan firmalar gelişmeye başladı. Biz bu firmaları güçlendirerek katma değerli sektörün önünü açmak istiyoruz” diye konuştu.

HÜLYA GENÇ SERTKAYA