El Sanatlarında Girişimcilik Öyküleri

Anadolu’nun geleneksel el sanatlarının makus talihi internet ile döndü. E-ticaret sitelerinden dünyanın dört bir yanına telkariden bastona, dokumadan çoraba binlerce ürün satılıyor. Milyon TL cirolara ulaşan girişimciler var…

SON yıllarda girişimcilere yönelik yapılan düzenlemeler ve sağlanan teşvikler geleneksel el sanatlarının korunması, geliştirilmesi ve dahası ticari birer faaliyet haline getirilmesi konusunda önemli gelişmelerin yaşanmasına yol açtı. 2012’de unutulmuş sanatları icra edenlere gelir vergisi muafiyeti getirilmesi bu alanda faaliyet gösterenlerin işini kolaylaştırdı. Anadolu şehirlerinde yaşayan girişimcilerce kurulan online ticaret siteleri özellikle geleneksel el sanatları ürünlerinin dünyaya tanıtılmasına ve pazarlanmasına büyük katkı sağladı. Kastamonu’ya özgü el oyması bastonlardan Trabzon’un meşhur telkârilerine kadar birçok ürün internet ortamında yaygın olarak satılır oldu.

Bu gelişmelerde Türkiye’de internet kullanımının yaygınlığının büyük rolü var. 80 milyonu aşan nüfusu ile dünyanın en kalabalık 19’uncu ülkesi olan Türkiye, TÜSİAD’ın 2017 Nisan’da yayınladığı “Dijitalleşen Dünyada Ekonominin İtici Gücü: E-Ticaret” raporuna göre, toplam 46.2 milyonluk internet kullanıcısı ile Vietnam’dan sonra dünyada en çok internet kullanan 17’nci ülke konumunda. Türkiye, genç nüfusu sayesinde mobil ve internet teknolojilerini kolayca sahiplenip yaygın olarak kullanıyor.

Sayıları binleri bulan bu tür girişimler arasından bize ilginç gelen dokuz tanesini ele aldık. Bu örnekler, Anadolu’nun geleneksel değerlerinin nasıl birer gelir kapısı haline getirilebileceği konusunda son derece ufuk açıcı.

KASELDO
Kastamonu el dokumaları satıyor

2014 Aralık’ta iki kadın girişimci Taliha Özelci ve Ebru Turhal tarafından kurulan “Kastamonu El Dokumaları Sanat Evi (Kaseldo)” teknolojiye kayıtsız kalamayarak 2016’da internet sitesini açmış. Kastamonu’ya bağlı köylerde kadın dokumacıların evlerine kurdukları el tezgahlarında yapılan ürünleri satan firma, 2017’de internet üzerinden 120 bin TL’lik satış yaptı. Sosyal medya platformlarını da oldukça başarılı şekilde kullanan kadın girişimciler, satışın bir kısmını da bu platformlardan gerçekleştiriyor.

Kastamonu merkezde mütevazı bir satış ofisleri bulunan girişimciler internet satışlarının iç pazarda İstanbul başta olmak üzere Ankara ve Ege Bölgesi’nde rağbet gördüğünü söylüyor. Yurtiçi pazarda Kastamonu el dokumaları ağırlıklı satış yapan firma, yurtdışı pazarlarda ise daha yoğun ügi gören peştamal ve peşkire odaklanmış. Girişimciler, Batı Avrupa ülkelerinde ürünlerine yönelik ilginin olduğunu söylüyor ve Fransa’ya 400 adetin üzerinde peştamal ihraç ettiklerini vurguluyorlar.

www.kaseldo.com
www.instagram.com/kaseldo/

SARAY GÜMÜŞ
Satışlarının yüzde 20’sî yurtdışına

Trabzon’un en ünlü gümüşçülerinden olan Saray Gümüş 1979 yılından beri Trabzon merkezde kazaziyc, tclkâri ve hasır bilezik üretimi yapan bir şirket. E-ticaret pazarının gelişmesiyle birlikte 2008 sonunda internet sitesini açan firma ürünlerini internet üzerinden satarak Trabzon’un yerel el işçiliğini dünyaya tanıtıyor. Yaz aylarında gelen turistlerin taleplerini kış aylarında da karşılamak maksadıyla e-ticarete yöneldiklerini belirten Saray Gümüş’ün müdürü Hadiye Bülbül, “Sitemiz sayesinde satışlarımızı bütün bir yıla yaydık. Trabzon’un gümüş el sanatları bütün yıl boyunca gerek yerli gerekse yabancı alıcılarıyla buluşuyor” diyor. Özellikle dış pazarda Arap müşterilerin Trabzon el sanatlarına ilgi gösterdiğine değinen Bülbül, 2017 itibariyle satışlarının yüzde 20’siııi yurtdışına yaptıklarını belirtiyor.

Dedesinden babasına, babasından ise kendine miras kalan gümüşçülük işini 30 yıla yakın bir zamandır yapan Saray Gümüş’ün sahibi Ali Kaynar, 1991 yılında Türk Tarih Vakfı ile birlikte Uzakdoğu ülkelerine, takip eden yıllarda ise Avrupa’nın birçok ülkesine giderek Trabzon el sanatlarını tanıtıcı çalışmalar yapmış. 1800’lü yıllardan beri Trabzon’da yaygın olarak üretilen kazaziye (Yöresel bir kolye ve bileklik) takılarının tüm modellerini bilen üç aileden biri olan Kaynar Ailesi’nin mensubu Ali Kaynar, halk eğitim kurslarında gençlere bu takının yapımını da öğretiyor. Kaynar, Trabzon el sanatlarının tanıtılması konusunda büyük çaba sarf ediyor.

www.saraygumus.com.tr

DEDEMİN ÖRGÜLERİ
Bu dedeler başınıza çorap örecek

Bursa’nın Karacabey ilçesine bağlı Yenikaraağaç köyünün, halkın bildiği isimle “Çorapçılar” köyünün yüzyıllardır tek geçim kaynağı olan “Drama Çorabı” hayvancılık ile uğraşan halkın, beslediği koyunları kırpması, yünleri derede yıkaması ve bisiklet tekerleğinden yaptıkları çıkrıkta ipi eğirmesiyle ortaya çıkmış kültürel bir hazine. Çorapları genellikle orta yaş erkekler örüyor.

Genç girişimci Yunus Emre Ceylan önderliğindeki beş girişimci, kaybolmaya yüz tutmuş bir kültür ürününü gün ışığına çıkarmak, ekonomik gücü zayıf olan köy halkını bir nebze de olsa rahatlatmak ve bir Anadolu mirasını dünyaya tanıtmak amacıyla bir araya gelmişler. Ceylan, “Drama çoraplarının yurtdışına ihracatını sağlayarak el emeği Türk kültürünü tüm dünyaya yaymayı amaçlıyoruz” diyor. Projenin uzun ömürlü olabilmesi için ürün yelpazesini genişletmeyi amaçladıklarını belirten Ceylan, elde edilen geliri köye yatırım projelerinde kullanarak ‘Çorapçılar Köyü’nü tanıtmayı hedeflediklerini söylüyor. “Yaptığımız projenin bir amacı drama çorabını internet üzerinden dünyaya satmaksa diğer amacı da gençleri heveslendirip bu kültürün gelecek nesillere bırakılmasını sağlamak” diyen Ceylan, şimdiye kadar yaptıkları satışların projenin sürmesi için yeterli olduğunu ancak dış pazara açılmak için desteğe ihtiyaçları olduğunu vurguluyor.

twitter.com/dedeminorguleri
tr-tr.facebook.com/dedeminorguleri/
www.instagram.com/dedeminorguleri/

HOBİUM.COM
7 milyon TL ciro yaptı

1952 yılında kurulan Türkiye’nin en eski el örgü ipliği üreten Kartopu firmasının Genel Müdürü Kemal Karabey yıllar içinde tuhafiyelerin kapanması, mevcut dükkanların küçük ve düzensiz olması, güncel yenilikleri takip edememesi, ödeme yöntemlerinde alternatif sunamaması ve günün sonunda organize olmuş bir marka ve perakende zincirinin bulunmamasını dikkate alarak basit bir iş modeli geliştirmiş. Tuhafiye işini online ortama taşıyarak Hobium.com adlı bir site kuran Karabel, burada çorap, mendil, eldiven, kurdele, dantel gibi geleneksel Türk el işle-rinin satışım yapıyor. Tuhafiye dükkanları-j nın Anadolu’da özellikle kadınlar için büyük anlamı olduğuna değinen Kemal Karabey, bu kültürü dünyaya yayma konusunda başarılı adımlar attıklarını söyleyerek sözlerini şöyle sürdürüyor: “Hobium markasını yerelden uluslararası arenaya taşımak gibi bir şirket kurma hedefimiz var. Şu ana kadar 40’tan fazla ülkeye gönderim yaptık. Kısa sürede büyük yol kat ettik. 2017 yılını 35 kişilik ekiple ve yaklaşık 10 bini aşkın ürün çeşidiyle 7 milyon TL’nin üzerinde bir ciroyla kapattık.” www.hobium.com

www.instagram.com/hobium/
twitter.com/hobium
tr-tr.facebook.com/hobium/

DEVREK KAVİ BASTONLARI
ABD, Kanada ve Avustralya’ya satıyor

1986 yılında ustası Bülent Korum’un yanında bastonculuk mesleğini öğrenmeye başlayan Tuncay Kurt, 1997’de ustalık belgesini alarak bu mesleği sürdürmek üzere kendi dükkanını açmış. 30 yılı aşkın bir süredir Zonguldak’ın Devrek ilçesinde bu işi yaptığını söyleyen Kurt, teknolojik gelişmelere kayıtsız kalamamış ve 2009’da internet sitelerini açıp online satışa başlamış. “Kendi işyerimi açtığımda 25 yaşındaydım. 2009’a kadar yurtdışındaki müşterilerimize ulaşmakta sıkıntı çektik. Teknolojik gelişmelere kayıtsız kalamayarak internet sitemizi açmaya karar verdik” diyen Kurt, böylece dünyanın dört bir yanına satış yapar hale geldiklerini belirtiyor.

Bölgeye gelen yerli ve yabancı turistlerin Devrek bastonuna ilgi gösterdiklerini belirten Kurt, internet üzerinden satış yapmaya başlamalarıyla turistlerin taleplerini layıkıyla cevapladıklarım ve Anadolu’ya ait bu kültür mirasını dünyaya tanıttıklarını söylüyor. 2012’de unutulmuş sanatları icra edenlere gelir vergisi muafiyeti getirilmesiyle hükümetin bu işi yapanlara büyük destek sağladığım belirten Kurt, online ödeme kanalı PayPal’ın kapanmasının ödeme konusunda kendilerine sorun yarattığını da vurgulamadan geçmiyor. Özellikle ABD, Kanada ve Avustralya’ya internet yoluyla satış yaptıklarını söyleyen Kurt, mobil uygulama geliştirerek Devrek bastonlarının satışını bütün dünyaya yaymak istediklerini dile getiriyor.

www.baston.com.tr

GAZİANTEP KUTNU KUMAŞI
Hint’tengelirdi kutnu kumaşı

‘Osmanlı Saray Kumaşı’ olarak da anılan kutnu kumaşının yeniden hayat bulması ve günümüzde de popülerliğini kaybetmemesi için Gaziantep Büyükşehir Belediye Başkanlığı 29 kişilik bir ekip oluşturarak ‘Gaziantep Kutnu Tekstil Atölyesi’ kurdu. Büyükşehir Belediye Başkanı Fatma Şahin’in önderliğinde ve Jülide Konukoğlu başkanlığında yürütülen proje kapsamında bir internet sitesi kurularak ürün tüm dünyaya satışa sunuldu. Gaziantep Büyükşehir Belediyesi Gazi Kültür A.Ş. bünyesinde kurulan atölye yıllık 250 bin TL’lik satışıyla dikkatleri çekiyor.

Gazi Kültür A.Ş. Genel Müdürü Prof. Dr. Halil İbrahim Yakar, kutnu projesi kapsamında internet sitelerini 2016’da kurduklarım dile getirerek şunları söyledi: “Tarihi kutnu kumaşını dünyada tanıtmak için çalışmalar yapıyoruz. Elimizden geldiğince yurtdışı fuarlarına katılıyoruz. Kutnu kumaşının şaldan kravata, çantadan örtüye, yolluktan çantaya kadar birçok üründe kullanılma şansı var” dedi.

www.kutnumagaza.com

TOKAT EL SANATLARI
Abd ve Rusya’ya satıyorlar

1920’li yılların başında Kadir Yaşın’ın ustalaştığı yazmacılık sanatım şimdilerde torunu Onur Yaşın sürdürüyor. Tokat el sanatlarından olan yazmacılığı dünyaya tanıtan işletme, yaklaşık yüz yıldır babadan oğula taşman bir çmar. Aile şirketinin ismi Tokat El Sanatları”. Ailenin son temsilcisi, Kadir Yaşın’ın torunu Onur Yaşın teknolojik gelişmelere kayıtsız kalama-yarak 2013 yılında internet sitelerini açtıklarını belirtiyor. Sitenin açıldığı günden itibaren yurtdışı satışlarının arttığını ve bu sayede yazmacılığı dünyaya tanıttıklarını belirten Yaşın, “Almanya başta olmak üzere çeşitli Batı Avrupa ülkelerine, ABD ve Rusya’ya ihracatımız var. Geleneksel bir sanatı dünyaya tanıtmak onur verici” dedi.

Kendisinin bu işi yapan dördüncü kuşak olduğunu dile getiren Yaşın, maksatlarının yalnızca satış yapmak olmadığını, daha çok Tokat el sanatlarını dünyaya tanıtmayı amaçladıklarım söyledi. Atölyelerinde halen babası ve amcalarıyla çalışan Yaşın, bu işi çocuklarına da öğreteceğini belirterek, “Kazandığım tecrübelerle bu sanatı sürdürmeye devam edeceğim” diyor.

www.tokatelsanatlari.com

KÜTAHYA ÇİNİCİLİĞİ
Çiniciliği Hindistan’a ve Güney Afrika’ya tanıtıyor

İşe 1980’de çark torna ustası Kamil Serçebay’ın yanında başlayan Mehmet Yıldırım, Ahilik kültürü içindeki eğitimine dört yıl devam etti. 1988’de İzmir’in Foça ilçesinde askerliğini yaparken öğretmen Yavuz Peker ile tanıştı. Çinicilikle uğraşan Peker’den Yunan ve raku tekniğini öğrenerek bunları kendi yöntemiyle harmanladı. 38 yıldır çark torna ve çinicilik sanatıyla uğraşan Yıldırım bu alanda şimdiye kadar 16 usta ve yüzlerce amatör çinici yetiştirerek alanında Türkiye’nin öncü isimlerinden biri haline geldi. Yıldırım, çini işinden halen yılda 50 bin TL ciro yapıyor.

“Efsane Mehmet” lakabı ile tanınan Yıldırım çini ve seramik tanıtımı ve çark torna ustalığı gösterileri için Hindistan, Macaristan, Fransa, Umman, Almanya, Avustralya, Belçika, Lüksemburg, Güney Afrika ve Suriye’ye gitmiş ve birçok belgesel ve televizyon programına konuk olmuş. Teknolojiye kayıtsız kalamadıklarını söyleyen Mehmet Usta, Oğlu Burak Yıldırım ve öğrencilerinin teşvikiyle internet sitesini kurduklarını belirterek, “Sitemizi kurduktan sonra ürünlerimizi daha kolay görücüye çıkarır olduk. Ancak şimdi de ürünlerimizin birebir kopyalanması tehlikesiyle karşı karşıyayız” diyor.

www.efsanemehmet.com

ŞEHR-I MERAM EL SANATLARI
Seyyar satıcılık ile başladı, şimdi üç şubesi var

Yılda yaklaşık 2.5 milyon yerli ve yabancı turistin ziyaret ettiği Konya’da geleneksel el sanatlarını büyük bir azimle yaşatmaya çalışan kadın girişimci Hülya Alan İnal, seyyar tezgahla başladığı hikayesine şimdi Konya’da açtığı üçüncü şubesiyle devam ediyor. Konya’ya özgü seramik semazen vc kül tablası üreten Hülya Hanım bütün ürünlerini kendi elleriyle yapıyor. 2015’te açtığı internet sitesi vasıtasıyla Türkiye’nin her yerine satış yapan İnal, yöredeki kadınların istihdamı konusunda da hassas davranıyor. Bölgedeki ihtiyaç sahibi kadınlara vasıf gerektirmeyen işlerini yaptırdığım söyleyen İnal konuşmasına şöyle devam ediyor:

“İşe seyyar satıcılıkla başladığım dönem sokakta çok sıkıntılar çektim. Kadınların sokakta çalışmaları çok zor. Kadınlara hem bu mesleği öğretiyorum, hem de para kazanmalarına destek oluyorum.” Özellikle yazın Türkiye’yi ziyaret eden İraıılı ve Arap turistlerin Konya el sanatlarına büyük ilgi gösterdiğini söyleyen İnal, zaman zaman satışlara yetişmekte zorlandığını söylüyor. Yıllık satış rakamları hakkında bilgi vermekten kaçman İnal, turist sayısının artması halinde dördüncü şubesini açabileceğini söylüyor.

www.konyaelsanatlari.com

MUSTAFA EMRE SELEK