Bulgaristan’da İş İmkanları Var Kimler, Neler Yapabilir?

Komşu ülke Bulgaristan’da Girişimcilere iş imkanları var. Çok sayıda Türk firmasının yatırımı bulunan Bulgaristan dönüşüm yaşıyor. İşçilik ücretleri arttı fakat vergi oranları hala düşük. Ülke teknoloji üretimi için ideal. Türk firmalarının lojistik merkezi yatırımları dikkat çekiyor…

Bulgaristan’da İş Kurmak – Bulgaristan’da Yatırım Yapmak

SOVYETLER Birliği’nin dağılmasından sonra Türk girişimcilerin en fazla yatırım yaptıkları ülkelerden biri de Bulgaristan oldu. Bugün tekstilden petrokimyaya, otomotiv yan sanayinden elektrik malzemelerine çeşitli sektörlerde onlarca Türk firması komşu ülkede üretim yapıyor.

Bulgaristan’da en çok yatırım yapan ilk üç ülke Hollanda, Avusturya ve Almanya. Bunları İtalya ve Yunanistan izliyor. Bulgaristan Merkez Bankası verilerine göre, Türkiye, 2017 yılı yabancı yatırımcı ülkeler sıralamasında 869 milyon euro büyüklüğündeki birikimli yatırımlarıyla 16’ncı sırada yer alıyor. Ancak bazı Türk yatırımlarının başka ülkeler üzerinden yapıldığını belirtelim. Bu nedenle Bulgaristan’daki Türk yatırımlarının resmi rakamların çok daha üzerinde olduğu ve bu rakamın 2.3 milyar euro seviyesine ulaştığı tahmin ediliyor. Bulgaristan’da halen önemli yatırımcı konumunda 65 Türk firması var. Bu firmalarda 15 binden fazla kişi istihdam ediliyor.

Bulgaristan’ın künyesi

• Başkenti: Sofya
• Nüfusu: 7.050 milyon
• Dili: Bulgarca
• İhracatı: 27.9 milyar euro
• İthalatı: 30.3 milyar euro
• Kişi başı GSYİH: 7.248 euro

Bulgaristan’da Türk Yatırımları

Bulgaristan’daki en büyük doğrudan yabancı sermayeli yatırımcılardan biri Şişecam. Tırgovişte’de bulunan Şişecam’ın cam kompleksinde cam ev eşyası, düz cam, ayna, beyaz eşya camı, otomotiv camı üretiliyor. Alcomet ise Şumnu kentinde alüminyum ürünleri üretiyor. 1999 yılında özelleştirmeyle satın alman firma Bulgaristan’ın en büyük 20 ihracatçısı arasında. Aktaş Holding’in Bulgaristan’daki yatırımı olan Techno-Aktaş AD ise Filibe şehrinde taşıt araçları için süspansiyon üretiyor. Çorlu merkezli Sarten Ambalaj’ın Bulgaristan’daki şirketi Sarten Bulgaria Ltd, Plevne’de yiyecek ve kimya endüstrileri için metal kutu üretimi yapıyor. Teklas Kauçuk Sanayii nin Kırcaali’de karayolu taşıt araçları için soğutma ısıtma devresi hortumları, sızdırmazlık parçaları ürettiği bir tesisi var. Bora Bali ve Sedat Malkoç adlı Türk girişimcilerin kurduğu Zenon BG adlı şirket de Bulgaristan’da kablo montaj akşamları üretiyor. Bell Holding’e ait Perfektüp Eski Zağra’da alüminyum tüp üretimi yaparken, Standard Profil’in ise yine bu şehirde sızdırmazlık profili fabrikası bulunuyor. Ar-komat isimli firma da Volkswagen’e kablo üretiyor. Burgaz’da binek otomobiller, hafif ve ağır ticari araçlar için kablo sistemleri ve akü kabloları üreten Nursan Otomotiv, birçok ülkeye ihracat da gerçekleştiriyor.

Türk Akgün Grubu ise Novi Pazar’daki fayans fabrikasını 2016 yılında satın aldı. Enerji sektöründe faaliyet gösteren Smart Grup’un da komşu ülke de yatırımı var. Şirketin bu ülkede yenilenebilir enerji, özellikle de güneş eneıjisi üretimine yönelik yatırımları bulunuyor. Grubun bir diğer şirketi Smart Development Partners ise arazi alım-satımı, proje geliştirme, imar, inşaat, yap–sat ve yap-işlet modelleriyle ofis, lojistik ve konut alanmda birçok proje yürütüyor. First Dialysis Services Bulgaria EAD, Filibe ve Montana’da diyaliz merkezi işletirken, Eczacıbaşı-Monrol, Lyulin beldesinde kanser teşhisinde kullanılan pozitron emisyon tomografisi (PET) cihazlarının çalışabilmesi için gerekli olan görüntüleme ilacı MON-FDG ürünü üretiyor. Bulgaristan’daki en büyük sağlık sektörü yatırımcısı olan Acıbadem Grubu, 2016 yılında Tokuda isimli hastaneyi satın aldı. Bu hastaneyi bir başka özel hastane olan City Clinic ile birleştiren grup, Acıbadem City Clinic adı altında hizmet veriyor.

Bulgaristan’da Finans Sektöründe de Varız

Bulgaristan’da Türk sermayeli D-Commerce Bank’ın 50’nin üzerinde şubesi bulunurken, Ziraat Bankası’nın da Sofya şubesinin yanı sıra Filibe, Varna ve Kırcaali’de de ofisleri var. Sofya ve Filibe’de Türk sermayeli dört yıldızlı Princess otelleri faaliyet gösteriyor. Merkezi İstanbul Hadımköy’de bulunan lastik servis makineleri ve hidrolik kriko üreticisi Atek Makine’nin Filibe’de açmış olduğu mağazasının yanı sıra yine aynı şehirde otel yatırımı var. Bulgaristan’ın en gözde kayak merkezlerinden Bansko’da kurulu Regnum Otel, Öztürk Şirketler Grubu’nun bir yatırımı. Önde gelen diğer Türk yatırımları ise şöyle sıralanıyor:

Mikro-Ak, Sarkuysan, Enpay, Sa-Ba, / Cambro, Hayat Kimya, Kom, Kastamonu Entegre, Şahinler Holding, Santinelli, Etap Adres, Nobelfarma İlaç, Nobel-Pharma Bulgaria. Altınbaş, Beko, Bingo, Çilek Mobilya, Dimes, Ece, Yeni Rakı, Efe Rakı, Efes Pilsen, Ege Seramik, English Home, Eti, Familia, Gala Mobilya, Golden Rose, Homage, Isuzu, İstikbal, İşbir Yatak, Koska Helva, LC Waikiki, Manolya, Model Tasarım, Molfoc, Ozzo, Razgat Classic, Se-limoğlu, Selpak, Şölen, Taç, Tayaş, Temsa, Ülker, Vitra, Yataş, Yatsan.

Bu arada Kiska, Garanti Koza gibi müteaahhitlik sektöründe önde gelen firmalar Bulgaristan’da otoyol, baraj gibi birçok alt ve üst yapı projesi tamamladı. Yeni otoyol projelerinin bir kısmı halen devam ediyor.

“Günübirlik Sevkiyat İstiyor”

Bulgaristan, Türk firmaları için emek yoğun yatırımların yapıldığı ülke konumundan çıkmış durumda. Dış Ekonomik İlişkiler Kurulu (DEİK) Türkiye-Bulgaristan İş Konseyi Başkanı Osman Ak, “Artık işçilik ücretleri artmış durumda. Bundan sonra Bulgaristan’a yapılacak yatırımları teknoloji ağırlıklı veya otomasyona dönük üretimler için düşünmek lazım. Bunun yanında Bulgaristan’ı lojistik merkez ‘ olarak değerlendirebiliriz” diyor. Bulgaristan’ın Avrupa Birliği üyesi olmasından ötürü özellikle Avrupa’ya yapılacak ihracat için önemli bir üretim ve lojistik merkezi olduğunu vurgulayan Ak, şöyle devam ediyor:

“Türkiye’nin ihracatının yarıdan fazlası Avrupa Birliği’ne, bunun da büyük bölümü karayoluyla yapılıyor. Avrupalı üreticiler stoklu çalışmadıkları için günübirlik sevki-yat isliyorlar. Bulgaristan’da kuracağımız lojistik merkezler sayesinde Avrupa’ya hızlı servis yapabiliriz. Şu anda 20’den fazla firmamızın orada lojistik merkezi var. Firma olarak bizim de bir merkezimiz var. Bunların sayısının önümüzdeki dönemde çok daha artacağını düşünüyorum. Nitekim şuanda araştırma yapan, hatta yatırım safhasına gelen firmalarımız var.”

Bulgaristan’ın, Avrupa’da vergi oram en düşük ikinci ülke olduğuna dikkat çeken Ak, komşu ülkede hem gelir vergisinin hem de kurumlar vergisinin yüzde 10 olduğunu söylüyor. Ak, Bulgaristan’ın Türk firmalar açısından önemini şöyle anlatıyor:

“Bulgaristan AB içinde geçen yıl büyüme hızı en fazla olan ülke. Bulgaristan üzerinden çevredeki Balkan ülkelerine de servis yapma imkanı var. Ekonomi Bakanlığımız önümüzdeki dönemde yurtdışında 35 tane Türk Ticaret Merkezi daha kurmayı planlıyor. Bunlardan öncelikli olarak birinin de Sofya’da kurulması düşünülüyor. Sofya’da uygun bir yer tahsis edilmesi için eski Ekonomi Bakam Nihat Zeybekçi ile Bulgaristan Ekonomi Bakanı Enıil Karanikolov arasında bir görüşme de yapıldı. Bu özellikle küçük üretici ve yatırımcılar için önemli bir teşvik olacak. Lojistik merkez açan firmalara Ekonomi Bakanlığımızın ciddi destekleri var. Bu merkezlerin kiralarının bir bölümü bakanlık ta-, rafından karşılanıyor.”

Bulgaristan’ın Türkiye İle Dış Ticareti

Türkiye, Almanya ve İtalya’nın ardından Bulgaristan’ın üçüncü büyük ticaret ortağı konumunda. 1 Ocak 2007’de AB’ye tam üye olan Bulgaristan’ın 2017 yılında Türkiye’ye yaptığı ihracat 2 milyar 481 milyon euro oldu.

Bu rakam yıllık bazda yüzde 31.4 oranında artış olduğunu gösteriyor. Türkiye, Bulgaristan’ın ihracatında yüzde 8.9’luk payla ikinci sırada yer aldı. Bulgaristan’ın aynı dönemde Türkiye’den yaptığı ithalat ise 1 milyar 880 milyon euro oldu. Böylece Bulgaristan’ın Türkiye’den gerçekleştirdiği ithalat yıllık bazda yüzde 17.3 oranında artış gösterdi. Türkiye yüzde 6.2’lik payla Bulgaristan’ın beşinci büyük ithalat partneri konumunda. 2018’in ilk yedi ayında ise Bulgaristan’ın Türkiye’ye ihracatı yıllık bazda yüzde 25.4 azalarak 1.05 milyar euro olarak gerçekleşti. Türkiye’den ithalatı ise yıllık bazda yüzde 4 artarak 1.12 milyar euro oldu. Türkiye ile Bulgaristan arasındaki dış ticaretin artış trendinde olduğunu ifade eden Ak, şunları söylüyor:

“Bu rakamlar çok daha yukarılara çıkabilir. Bulgaristan’ın en fazla ticaret yaptığı ülkeler sıralamasında Türkiye yüzde 7.5 oranla üçüncü sırada. Bu rakamı çok rahat ikiye katlayabiliriz. Geçen Nisan ayında İstanbul’da bir forum yaptık. Sloganımız “Daha fazla ticaret” idi. Önceki hafta Sofya’da da “Çok daha fazla ticaret” sloganıyla bir forum yaptık. Amacımız aramızdaki toplam ticareti artırmanın yanı sıra üçüncü ülkelere de birlikte ihracat yapmak. İki ülke arasında gümrüklerde yaşanan kuyruklar, mal ve hizmet sevkiyatının önündeki engeller, yatırımcıların yaşadıkları vize problemleri, oturma ve çalışma izni gibi konuları çözmek istiyoruz.”

“Tek durak, tek pencere”

DEİK tarafından düzenlenen “Türkiye-Bulgaristan İş Forumu” önceki hafta Sofya’da yapıldı. 500’ün üzerinde Türk ve Bulgar işadamının hazır bulunduğu foruma, Ticaret Bakanı Ruhsar Pekcan da katıldı. Pekcan, Kapıkule’ye alternatif olarak Hamzabeyli kapısını genişletmek için inşaat çalışmalarına başlandığını söyledi. Bu çalışmaların önümüzdeki mayıs ayında bitirilmesinin planlandığını belirten Pekcan, Lesovo kapısında da arazi tahsisinin yapıldığını ifade etti. Bulgaristan Başbakanı Boyko Borisov’la da bir araya geldiklerini söyleyen Pekcan, gümrük kapılarındaki geçişlerde yaşanan sorunların da ele alındığını vurguladı. Pekcan, “Sınırdaki beklemeler ve gecikmeler konusunda hemfikiriz.’Tek durak, tek pencere’ uygulamasına geçip tek tarafta gümrük işlemi yapar hale getirebilirsek her şey çok daha hızlanacak. Yatırımları da karşılıklı olarak destekliyoruz. Bir sonraki iş forumunu sektörel bazda düzenlemek istiyoruz.’’

Bulgaristan’a İhracat Ürünleri Nelerdir?

Bulgaristan pazarında Türk ihracatçı firmaları için potansiyeli yüksek olan birçok sektör var. Sofya Büyükelçiliği Ticaret Müşavirliği verilerine göre, pazar potansiyeli yüksek olan ürünler şunlar:

Taze, kurutulmuş ve konserve meyveler, sebzeler, kabuklu yemişler, turunçgiller (özellikle üzüm, kiraz, vişne, şeftali ve nektarin, kayısı, domates, zeytin, hıyarlar ve kornişon, soğan, fındık, Antep fıstığı, yer fıstığı, badem ve ceviz, limon, portakal, mandalina ve greyfurt), makina ve cihazlar, traktör ve diğer tarım makineleri, altyapı ekipmanları, her türlü sıhhi ve elektrik tesisat malzemeleri, su-yakıt-doğalgaz boruları, merkezi ısıtma kazan ve kalorifer petekleri, havalandırma cihazları, elektrik-telefon ve internet tel-kablo ve direkleri, santral ve kontrol-dağıtım tabloları, devreleri, kaldırım parke ve taşları, trafik sinyalizasyon sistemleri, trafik ve yol tabelaları ve işaretleri, tekstil ve konfeksiyon, ayakkabı, plastik, kauçuk, ilaçlar, yük araçları, otomotiv yan sanayi ürünleri, kimyasal ürünler, gübre, kozmetik ürünler, medikal ürünler.

Yatırımcılar iş fikirleri ve girişimcilik için sitemizi takipte kalabilir.

Özbey Men