Afrika Ülkelerinde İş Kurmak – Ticaret Yapmak

Afiraka Ülkelerinde Yatırım Yapma Fırsatları

Nüfusları az olsa da her biri büyük pazar potansiyeline sahip. Hepsinde enerji santralleri, baraj, otoyol gibi dev projeler gerçekleştirilecek. Turizmden gıdaya, inşaattan sanayiye pek çok sektör yatırımcılar için çok cazip imkanlar sunuyor…

AFRİKA ülkeleriyle Türkiye arasındaki siyasi ve ekonomik ilişkiler son yıllarda önemli ölçüde gelişti ve gelişmeye devam ediyor. Daha bir ay kadar önce Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan birçok iş adamıyla birlikte Uganda, Kenya ve Somali’yi ziyaret etti. Toplam 54 ülkenin bulunduğu kıtada Nijerya, Güney Afrika, Sudan gibi nüfusları ve ekonomileri büyük ülkelerin yanında, birkaç milyon nüfusun bulunduğu mütevazı ülkeler de var.

Ancak siz nüfuslarının az olmasına aldanmayın. Başta petrol olmak üzere zengin yeraltı kaynaklarına sahip olan bu ülkeler hızla büyüyor. Türkiye de bu ülkelerde yatırım yapan Türk firmalara her türlü desteği sunuyor.

Aynı zamanda turizm ve tarım sektörlerinde de potansiyelin çok yüksek olduğu bu ülkelerden Benin, Ekvator Ginesi, Gana, Fildişi Sahili ve Ruanda’yı inceledik.

Ne satabiliriz?

Hububat, makarna, un, nişasta, şeker ve şekerli mamuller, bisküvi, maya ve kabartma tozları, konserve, margarin, bitkisel yağ, temizlik maddeleri, gübre, tekstil ve aksesuarları, döşemelik kumaş, kanatlı etleri, domates salçası, çimento, inşaat malzemeleri, klima, akü, televizyon, buzdolabı, tarım ilaçları, el arabası, sondaj makineleri, jeneratör, ampul, traktör ve tarım araçları…

Neler alabiliriz?

Muz, kakao, kahve, ananas, mango, papaya, yer fıstığı, kurutulmuş meyve, palmiye yağı, pamuk, ham kauçuk, tropikal ağaçlar, kereste, el sanatları ve hediyelik eşyalar…

BENİN

Afrika’nın batısında bulunan Benin Cumhuriyeti, kuzey batıda Burkina Faso, kuzeydoğuda Nijer, doğuda Nijerya, batıda ise Togo ile komşu. Güneyinde ise Atlas Okyanusu bulunuyor.

Bir pamuk ülkesi olan Benin’de gayri safi milli hasılanın yüzde 40’ını, ihracatın ise yüzde 80’ini bu ürün oluşturuyor. Ülkede pamuk üretiminden dolayı bir miktar tekstil ve konfeksiyon imalatı var. Bunun dışında ham petrol, palmiye yağı ve kakao ihracatı da yapılıyor. Ülkede ekonominin en önemli dayanağı ise serbest ticaret bölgesi.

SERBEST TİCARET BÖLGESİ

2005 yılında kurulan Benin Serbest Ticaret Bölgesi, sadece bu ülkenin değil, bulunduğu bölgenin de uluslararası ticaretine katkıda bulunuyor. Batı Afrika’nın en güçlü ekonomiye sahip ülkelerinden Nijerya’ya sadece 10 kilometre mesafede bulunan serbest ticaret bölgesi, 16 ülkenin oluşturduğu, toplam nüfusu 250 milyonu bulan Batı Afrika Ekonomik ve Para Birliği’nin ve Batı Afrika Ülkeleri Topluluğu’nun kavşak noktasında yer alıyor. Sahra Altı Afrika pazarının merkezi konumunda bulunan serbest bölgeye yatırım yapan firmalara önemli oranda gümrük ve vergi muafiyeti sağlanıyor. Firmalar serbest bölgedeki yatırımları sayesinde elde ettikleri kazanç ve sermayelerini kolaylıkla kendi ülkelerine transfer edebiliyor.

NİJERYA PAZARI İÇİN KÖPRÜ

DEİK Türkiye-Benin İş Konseyi Başkanı Adnan Bostan, iki ülke arasındaki ekonomik ve ticari ilişkilerin yeni başladığını belirtiyor. Kısa bir süre önce kurulan Benin hükümetinin ülkeye yabancı sermaye çekmek için ciddi adımlar attığım söyleyen Bostan, DEİK olarak bu yıl içinde Benin’e iki kez seyahat düzenleyeceklerini, böylece Türk işadamlarıyla Benin-lileri bir araya getireceklerini ifade ediyor. Bazı Türk firmaların bu ülkeye beyaz eşya, mobilya ve çeşitli gıda ürünleri ihraç ettiklerine dikkat çeken Bostan, ülkenin asıl olarak Nijerya pazarına giriş kapısı olduğunu vurguluyor.

Bostan, “Firmalarımız yüksek gümrük vergisi nedeniyle Nijerya pazarına girmekte sıkıntı yaşıyor. Bu sorunu Benin üzerinden çözüyoruz. Ürünler önce Benin’e gönderilerek orada millileştiriliyor. Ardından da Nijerya’ya ihraç ediliyor. Benin Nijerya’ya hem coğrafi olarak hem de siyasi ilişkiler bakımından çok yakın bir ülke” diyor.

EKVATOR GİNESİ

Afrika’nın en küçük ülkelerinden olan Ekvator Ginesi Atlas Okyanusu kıyısında yer alıyor. Kuzeyinde Kamerun, güney ve doğusunda ise Gabon’la komşu.

1995 yılında Zafiro petrol sahasının bulunmasıyla ekonomik bir dönüşüme uğrayan Ekvator Ginesi, Sahra Altı Afrika’nın petrol ihraç eden üçüncü büyük ülkesi konumunda. Petrol gelirleri sayesinde Afrika kıtasında, yaklaşık 40 bin dolarla kişi başına düşen milli geliri en yüksek ülke.

Ekvator Ginesi Afrika’da yabancı sermayeyi en çok çeken ülkelerin de başında geliyor. Bu durum, yüksek miktardaki doğalgaz ve petrol kaynaklarının dış yatırımcıların ilgisini çekmesinden kaynaklanıyor. öyle ki ülkede özel sektöre tamamen doğrudan yabancı yatırımcılar hakim durumda. 2008-2020 yıllarım kapsayan Ulusal Ekonomik ve Sosyal Kalkınma Planı’na göre, yatırımlar tarım ve hayvancılık, balıkçılık, maden ve petro-kimya, turizm ve finans hizmetleri olmak üzere beş sektörde gerçekleştirilecek. Henüz gelişmemiş olan madencilik sektöründe de büyüme planları var.

YATIRIM PROJESİ ÇOK

DEİK Türkiye-Ekvator Ginesi İş Konseyi Başkanı Ali Sezen, ülkede 2020 Kalkınma Programı kapmasında yaklaşık 700 tane dev yatırım yapılacağını belirtiyor. Aralarında büyük barajların, havaalanlarının, sulama sistemlerinin ve otoyolların da bulunduğu bu projelerin Türk müteahhitlik firmalarına verilmesi için görüşmelerde bulunulduğunu belirtiyor.

Ülkedeki hükümetin şu anda büyük oranda petrol ve doğalgaza bağımlı olan ekonomiyi, farklı sektörlerde de yatırımlar yapılarak çeşitlendirmek istediğini ifade eden Sezen, şöyle devam ediyor:
“Ekvator Ginesi tüm Afrika kıtasının liderliğıne oynayan bir ülke. Petrol ve doğalgaz rezervleri çok zengin.

Ayrıca her türlü madeni var. Turizm ve tarım sektöründe çok büyük potansiyel söz konusu. Tarıma dayalı entegre işletmeler kurulabilir. Süt ve süt mamulleri üretimi yapılabilir. Kakaosu çok kaliteli. Bunun yanı sıra başta domates olmak üzere sebze ve meyve üretimi fazla. Tüm bu ürünleri işleyecek tesisler kurmak istiyorlar. Türkiye olarak ilişkilerimiz şu anda çok iyi bir noktada. Henüz büyükelçiliğimiz yok ancak büyükelçilik binası olarak çok iyi bir yer verdiler. Yakında büyükelçiliğimiz de açılacak. Türk Hava Yollan’mn önümüzdeki yıl başkent Malabo’ya direkt seferlere başlaması planlanıyor.”

Orta Afrika Ekonomik ve Para Birliği (CEMAC) Üyesi olan Ekvator Gine-si’nde liberal bir ekonomi var. Birliğe üye ülkeler arasındaki ticarette 1998 yılından bu yana gümrük vergisi alınmadığını da belirtelim.

Mobilyadan beyaz eşyaya her türlü ürünün ihraç edilebileceği Ekvator Ginesi’ne traktör, bisiklet, motosiklet ve diğer kara taşıtları ile bunların parça ve aksesuarları satılabilir.

GANA

Batı Afrika ülkesi olan Gana, Fildişi Sahili, Burkina Faso ve Togo’yla komşu. Güneyinde Atlas Okyanusu bulunuyor. 1957 yılında İngiltere’den bağımsızlığını kazanan ülkede resmi dil halen İngilizce.

Altın üretiminde Afrika ülkeleri arasında ikinci sırada yer alırken, kakao üretiminde ise dünya İkincisi. Kakaodan sonra en fazla üretilen tarım ürünleri mango, Hindistan cevizi ve ananas. Ayrıca pirinç, darı, domates, mısır, şeker kamışı, kaju, kahve, muz, avokado ve başta portakal ve limon olmak üzere narenciye üretimi de yaygın olarak yapılıyor. Turunçgiller üretiminin yıllık 20, ananas üretiminin ise 60 bin tonun üzerinde olduğu tahmin ediliyor. Ananas ve turunçgilleri meyve suyu, marmelat, reçel ve kurabiye yapımında kullanmak isteyen firmalar için yatırım fırsatları var. Bunun yanı sıra biber, bezelye, fasulye, bamya ve patlıcandan konserve üretimi de yapılabilir.

Gana, ormancılık ve deniz ürünleri üretiminde de bölgede söz sahibi. Gana kerestesi dayanıklılık ve estetik görünüm bakımında üstün özelliklere sahip. Bu kereste döşeme, mobilya, oymacılık, oyuncak, pervaz, kiriş ve demiryolu traversi üretiminde kullanılabiliyor. Yeraltı kaynakları sadece altınla sınırlı değil.

Yaklaşık 1.8 milyar varil petrol rezervinin bulunduğu ülkede daha birçok yeraltı zenginliği var.

SANTRALLER KURULACAK

Gana hükümeti enerji sektöründe birçok yatırım planlıyor. Hatta ülkenin kalkınma programında bu sektör ilk sırada. Hidroelektrik dışında güneş, rüzgar ve biokütle gibi yenilenebilir enerji santralleri kurularak elektrik üretiminin güvence altına alınması hedefleniyor. Bu yatırımları hızlandırmak için yenilenebilir enerji yasası çıkarılmış.

Müteahhitlik firmaları için bunların dışında daha birçok projenin bulunduğu ülkede kanalizasyon, sulama sistemleri, boru hatları gibi büyük altyapı yatırımları da hayata geçirilmeyi bekliyor. Ülkede yatırım amacıyla ithal edilen tarımsal ve endüstriyel tesis, makine ve ekipmanları için gümrük vergisi muafiyeti var.

Gana, Türkiye’nin Afrika’da en fazla ihracat yaptığı ülkeler sıralamasında üçüncü sırada bulunuyor.

THY’nin her gün direkt uçuş gerçekleştirdiği Gana’da iş yapan Türk girişimciler de var. Bunların bir kısmı restoran işletiyor. Ayrıca madencilik ve inşaat sektörlerinde faaliyet gösterenler de bulunuyor. Hatta Kumasi şehrinde alışveriş merkezi kuran bile var.

STA GÖRÜŞMELERİ SÜRÜYOR

Gana ile serbest ticaret anlaşması (STA) görüşmeleri de başlamış durumda. DEİK Türkiye-Gana îş Konseyi Başkanı Pelin Güneşoğlu’nun verdiği bilgilere göre, masada bekleyen dosyalar arasında, Gana’da yapılacak Türk yatırımlarının korunması anlaşması da var.

iki taraf arasında gerek siyaset gerekse iş dünyası nezdinde ziyaretler de hızlanmış vaziyette. Güneşoğlu, Gana’nın özellikle tarıma dayalı sanayiye ağırlık verdiğini, bu konuda ciddi çalışmaların yapıldığını vurguluyor.

Güneşoğlu, “Afrikakıtasına özgü olan ve patatese benzeyen ‘yam’ isimli sebzenin endüstriyel alanda kullanılması yönünde çalışmalar yürütüyorlar. Sadece bu ürün değil tabii, ülkede yetişen tarımsal ürünlerin çeşitlendirilmesi ve katma değerinin artırılması amaçlanıyor. Bu sektöre yabancı yatırımcıları çekmek istiyorlar. Türk firmaları bu alanda yatırım yapabilirler. DEİK olarak otomotiv yan sanayiye yönelik küçük sanayi sitesi kurulmasını önermiştik. Bu proje gerçekleşirse Türk girişimcilere de yatırım imkanı doğacak” diyor.

FİLDİŞİ SAHİLİ

Kuzeyinde Mali, Burkina Faso, Gana, Liberya ve Gine ile çevrili olan Fildişi Sa-hili’nin güneyinde ise Atlas Okyanusu bulunuyor. Dünya kakao üretiminin yüzde 42’sini tek başına gerçekleştiren ülkede ayrıca çeşitli tropikal meyveler ve pamuk yetiştiriliyor.

Aynı zamanda petrol üreticisi olan Fildişi Sahili günde 60 bin varil petrol üretimiyle Afrika’nın zengin ülkeleri arasında yer alıyor. Elmas rezervlerinin de bulunduğu ülke yeraltı kaynaklan açısından oldukça zengin. Petrol ürünleri, gübre, inşaat malzemeleri gibi sanayi malı üretiminin de yapılmaya başlandığı Batı Afrika ülkesinde tekstil ve ayakkabı gibi tüketim mallarının üretimi de gerçekleştiriliyor.

DIŞ TİCARETİMİZ YOĞUN

Sekiz Batı Afrika ülkesinin oluşturduğu Batı Afrika Ekonomik ve Parasal Bir-liği’nin (UEMOA) üyesi olan Fildişi Sahili’nde yabancı sermaye yatırımları destekleniyor. Yerli ve yabancı yatırımcı arasında prosedür açısından hiçbir farklılığın olmadığı ülkede özellikle kırsal kesime yapılacak yatırımlara cazip teşvikler veriliyor. Bu teşvikler Yatırım, Petrol ve Madencilik Yasalarında açıkça belirtilmiş durumda.

Son yıllarda ekonomisi hızla büyüyen Fildişi Sahili, Fransızca konuşan Sahra Güneyi Afrika ülkeleri arasında Türkiye’nin ikili ticaret hacminin en yüksek olduğu ülkelerin başında geliyor. İki ülke arasındaki dış ticaret hacmi geçen yıl 390 milyon dolar olarak gerçekleşti. Bunun 116 milyon dolarlık kısmını Türkiye’nin ihracatı, 274 milyon dolarlık bölümü ise ithalatı oluşturuyor. Üstelik iki ülke arasındaki ilişkiler daha da gelişecek gibi görünüyor. Çünkü Türkiye ile Fildişi Sahili arasında Ticaret Anlaşması ve Ekonomik ve Teknik İşbirliği Anlaşması imzalandı.

“ÖNCELİK İSTİHDAMDA”

Fildişi Sahili’nin coğrafi konumu itibariyle Afrika ülkelerinin dağıtım merkezi olabileceği belirtiliyor. Öte yandan gıda işleme ve paketleme, orman ürünleri, tarımsal ekipmanlar, inşaat malzemeleri, tekstil ve konfeksiyon, otomotiv, deniz ulaştırması, toptan ticaret ve turizm alanlarında yatırım potansiyeli bulunuyor.

Fildişi Sahili Bursa Fahri Konsolosu Vittorio Zagaia, Türkiye’nin bu ülkeye başta inşaat ve dekorasyon malzemeleri olmak üzere günlük tüketime yönelik ürünler ihraç ettiğini belirtiyor. Doğru bir yapılanmayla bu ülkeye birçok ürün ihraç edilebileceğini ifade eden Zagaia, şöyle devam ediyor: “Fildişi Sahili bilhassa ülkeye katma değer sağlayacak şirketlere öncelik tanıyor. Sadece giyim veya vitrifiye ürünlerini tedarik etmeye değil, istihdam yaratmaya çok önem veriyorlar. Hemen her türlü ürüne ihtiyaç olduğundan bu ülkede üretim yapma imkanı da var. Son yıllarda yapılan reformlarla ülkeye yabancı yatırımcının gelişini destekleyici birçok kanun devreye alındı. Bu, hızla artan yatırımlardan da açıkça görülüyor.

RUANDA

Orta Afrika’da Büyük Göller Yöre-si’nde yer alan Ruanda, Burundi, Demokratik Kongo Cumhuriyeti, Tanzanya ve Uganda ile komşu. Doğu Afrika Topluluğu üyesi olan ülke, 2011 yılında Özel Ekonomik Bölge uygulamasına geçti. Bu projeyle yatırımcılara ve işletmecilere çeşitli teşvikler sunularak özel sektör yatırımlarının artırılması, böylece ihracatta sıçrama gerçekleştirilmesi hedefleniyor. Söz konusu projenin başta tarım, bilgi ve iletişim teknolojileri, ticaret, lojistik, madencilik ve inşaat sektörleri olmak üzere tüm sektörlerde önemli oranda büyüme sağlaması bekleniyor.

Ekonomisi yüzde 90 oranında tarıma dayalı olan Ruanda’da yaygın olarak kahve, çay, muz, patates, fasulye, mısır, süpürgedarısı, pirekapan, darı ve bezelye üretimi yapılıyor. Fakat özellikle kahvesi çok meşhur. Çünkü dünyada en kaliteli kahvenin yetiştiği ülkelerin başında geliyor. En önemli ihraç kalemlerinden biri olan kahve ABD, Avrupa, Japonya, İngiltere ve Güney Kore’ye satılıyor. Ancak üretilen tarım ürünleri iç tüketimi karşılamadığı için çeşitli gıda ürünlerini ithal ediyor.

Sanayi ürünleri üretiminde ise çimento, mobilya, ayakkabı, tekstil ve tütün mamulleri başı çekiyor. Bilgi iletişim teknolojileri, turizm, enerji, madencilik, finansal hizmetler, tarım, inşaat ve gayrimenkul Ruanda’da yatırım yapılabilecek sektörler olarak ön plana çıkıyor.

Bu ülkelerde yapılabilecek işler

Yem üretimi, çeltik ve soya fasulyesi üretimi, güneş ve rüzgar santrallerinde kullanılan çeşitli sistemlerin üretimi, düşük maliyetli konut, kahve, süt ve manyok işleme tesisleri, un imalatı, meyve suyu üretimi, su arıtma ve şişeleme tesisi, maden suyu tesisi, ev ve ofis mobilyası üretimi, otel işletmeciliği.

Vittorio ZAGAİA / Fildişi Sahili Bursa Fahri Konsolosu
Nakliye artık sorun değil

Yabancı bir firmanın Fildişi Sahili’nde ticari faaliyetlerine başlaması, ofis ve organizasyon kurması, bürokratik olarak çok kolaylaştı. Ticaret yapmak isteyen firmalara yerel firmalarla işbirliği yapmalarını tavsiye ederim. Fahri konsolosluğumuz bu konuda her türlü imkan ve işbirliğini oluşturmak adına destek oluyor. Şirketlerimizin önündeki en büyük engel kısa bir süre öncesine kadar nakliye idi. Bugün gerek havayolu, gerek denizyolu ile süreler en optimum seviyeye inmiş durumda. Müteahhitlik firmaları için çok farklı alanlarda proje gerçekleştirme imkanı var. Yaşam alanları, köprü, otoyol, baraj gibi taahhüt projelerinin yanı sıra eneıji, temiz su ihtiyacını karşılayamaya yönelik projeler de yapılacak. İhaleye çıkan projeler hem Fildişi Hükümeti, hem de Dünya Bankası tarafından destekleniyor.

Ancak, yap-işlet-devret modeliyle yapmayı taahhüt eden firmaların ihaleleri kazanma olasılıklarının yüksek olduğu görülüyor. Her iki ülke birbirine vize uyguluyor. Vize başvuruları Fahri Konsolosluğumuza yapılabilir. Türk Hava Yolları liman kenti Abidjan’a direkt uçuyor.

Fatih AKBULUT / Türk-Afrika İş Adamları Derneği Başkanı
İlişkileri geliştirecek dev organizasyon

Derneğimizin binin üzerinde Türk ve binin üzerinde de Afrikalı üyesi var. Bugüne kadar gerek Türkiye’de gerekse bazı Afrika ülkelerinde ikili görüşmeler, fabrika ziyaretleri ve sektörel forumlar tertip ettik. Eylül ayında İstanbul’da Türk Afrika İş Zirvesi düzenleyeceğiz. 48 Afrika ülkesinden liderler, siyasetçiler, iş adamları ve sivil toplum kuruluşlarının yöneticileri gelecek. Bölge ülkelerine yapılacak yatırımlar ele alınacak. Bu zirveyi her yıl düzenli olarak gerçekleştireceğiz.

Bu organizasyonu Afrika’da da yapmayı planlıyoruz. Türk Afrika İş Zirvesi yeni bağlantılara, yeni iş fırsatlarına ve büyük ölçekli yatırımlara zemin oluşturacak, Afrika ülkeleri ve Türkiye arasında pek çok yeni işbirliğinin önünü açacak.