1 Dönüm Kiraz Bahçesinin Maliyeti

Kiraz bahçesi kurmanın maliyeti oldukça makul. İki tip ağaç tavsiye ediliyor: Klasik anaç, ya da bodur. 1 dönüm araziye klasik anaç olarak 20 fidan dikilebiliyor.

Klasik anaç fidanlarının tanesi 12 TL. Bir dönüm tarlada kiraz fidanı maliyeti 240 TL. Bodur ağaçlarda ise durum biraz daha farklı. Bir dönüm araziye 66 ağaç dikimi yapılabiliyor. Bodur kirazın fidan fiyatı ise 45 TL. Yani yaklaşık 3 bin TL fidan maliyeti karşımıza çıkıyor. Bu maliyetlerin üzerine tarla, sulama, budama ve en az üç yıllık ürün yetişme sürecini de eklemek gerekiyor.

Kiraz yetiştiricileri daha çabuk ve çok meyve veren bodur ağaçları tavsiye ediyor.

İlk başta pahalı bile olsa verim açısından bodur ağaçların daha verimli olduğu söyleniyor. Fidanlar, genellikle sonbaharda yaprak dökümü ile ilkbaharda ağaçlara su yürümesine kadar geçen devrede dikiliyor.

Nerelerde kiraz yetişir?

İzmir, Manisa, Denizli, Bursa Kocaeli, Kahramanmaraş, Sakarya, Bilecik, Kütahya, Ankara, Amasya, Tokat, Uşak, İsparta, Konya Antalya, Karaman, Niğde L Mersin, Adana, Malatya, Elazığ.

TÜRKİYE kiraz üretiminde dünyada söz sahibi ülkelerden biri. 2019’da 664 bin tonluk üretim gerçekleşti. Bu üretimin 80 bin tonu ihracata gitti. İhracat karşılığında 180 milyon dolarlık döviz girdisi sağlandı. Bu yü sezonun başladığı nisan ayından bu yana 176 milyon dolarlık ihracat gerçekleştirildi. Rekolte ve ihracat bağlantılarına bakılırsa rakamm sezon bitiminde 200 milyon doları aşması bekleniyor.

Kiraz, sezona perakende noktalarında 75 TL’lik fiyatla başladı. Bu rakam kısa süre sonra 40 TL’ye indi, ardından bir dönem 15-25 TL aralığında tüketiciye ulaştı. Üretici cephesinde ise ilk kirazlar tarlada 40 TL’yi gördü. Erkenci ürünler ağırlıklı olarak 15-16 TL seviyesinde üreticiden çıktı. Özellikle erkenci kiraz yetiştiren üreticiler iyi fiyatlarla ürününü elden çıkardı.

Artık kirazın en bol olduğu dönemdeyiz. Bu yıl rekolte de, kalite de çok iyi. Türkülerde ifade edildiği gibi “Dalları bastı kiraz” durumu söz konusu. Geçtiğimiz hafta pazarlar adeta kiraz doluydu ve fiyatlar 4-6 TL aralığına kadar gerilemişti. İyi cins kirazlar bile 6.5 TL’den tüketiciyle buluştu. Biz de bunun üzerine kiraz üretiminde ne durumda olduğumuzu ve üretici, ihracatçı ayağında işlerin nasıl gittiğini araştırdık.

HASAT TAKVİMİ

Kiraz merkezlerindeki üreticiler bu yıl genel olarak iyi bir sezon geçirildiğini, bol ve bereketli bir yıl olduğunu vurguladılar, özellikle erkenci kiraz yetiştirenlerin büyük avantaj yakaladığını söylediler. Bol dönemde ürün çıkaranlar ise biraz dertli. Şu anda tarlada fiyatlar 2-3 TL’ye inmiş durumda. Haliyle toplama maliyetini bile karşılayamıyor-lar. Bir işçi günde 50-100 kilo arasında kiraz topluyor. Kiraz üreticileri sadece toplama maliyetinin 2 TL’yi geçtiğini bu şartlarda kirazın dalında kalma ihtimalinden bahsediyorlar. Rakımı yüksek geç hasat edilen bölgelerde ise fiyatlar tekrar yükselişe geçiyor. 3-4 TL’ye tarladan çıkış fiyatları oluşmuş durumda.

Kirazda hasat dönemi nisan ayında başlıyor. İlk hasatlar İzmir bölgesinden geliyor. Bunu Manisa Salihli, Denizli Ilonaz, Bursa Yalova, Afyon, Çanakkale bölgesi takip ediyor. Konya Hadim, Karaman bölgesinden sonra Tokat, Amasya, Elazığ bölgelerinde ise haziran sonuna kadar hasat yapılıyor. Kahramanmaraş’ta ise iki tür hasat var. Ovada hasat haziran ayında yapılırken, 1500-1800 rakımlı yaylalarda hasat temmuz ayında yapılıyor. Kahramanmaraş son dönemlerde özellikle yayla kirazında öne çıkmaya başladı. Birçok bölgede hasat biterken yayla kirazları yüksek fiyatlarla iç piyasa ve ihracata gidiyor.

EN BÜYÜK ÜRETİM KEMALPAŞA’DA

İzmir’in Kemalpaşa ilçesi kirazın başkenti konumunda. Şu anda Kemalpaşa ovasında hasat dönemi bitti. Ancak yayla bölgelerinde hasat devam ediyor. İlk kiraz hasadı nisan ayında başlamıştı. 40 TL tarladan çıkış fiyatıyla sezon açılmıştı. Ovadaki kiraz üreticileri bu yıl hem rekolte hem de fiyat açısından oldukça iyi bir sezon geçirdiler. Kemalpaşa Ziraat Odası Başkanı Bülent Oray, yayladakilerin ovadakiler kadar şanslı olmadığını belirtiyor. Oray şu değerlendirmeyi yapıyor:

“Kemalpaşa kiraz konusunda çok iddialı. Potasyum zenginliği nedeniyle kirazlarımız daha parlak ve canlı bir görüntüye sahip. Kalibresi de çok iyi. Kuzey yarımkürenin ilk hasadı Kemalpaşa’da yapılıyor. Bu çok avantajlı bir durum. Kemalpaşa’dan hem Avrupa’ya hem de Çin’e kiraz gidiyor. İhracatta da oldukça iddialıyız. Üretimin yüzde 70’i ovada, yüzde 30’u rakımı yüksek köylerimizde yapılıyor. Sezonun başında 40 TL’lik fiyatlarla kiraz sattık. Sonrasında 25-30 TL’den satışlarımız oldu. 15-16 TL’ye kadar indik. Bizim buradan 25 TL’ye verdiğimiz kiraz market zincirlerinde 75 TL’ye satıldı. Şu anda Kemalpaşa’da hasat bitti. Yayladaki üreticilerimiz ovadakiler kadar şanslı değil. Kalibresine göre 1 ila 5 TL arasında satabiliyorlar. En iyi kiraz ; 4-5 TL. Toplama maliyeti bu bölgede 3 TL’yi buluyor. Dolayısıyla zarar ediyorlar. Dalında kalma ihtimali bile var. Erkenci üretim yapanlar için çok iyi, ama bu dönemde ürün çıkaranlar için zor bir sezon. ”

UNU BİRLEŞMİŞ MILLETLER’E UZANDI

Salihli kirazı sadece Türkiye’de değil, dünyaca ünlü bir kiraz çeşidi. Coğrafi işareti de tescillenmiş. Salihli’nin rakımı 600 metrenin üzerinde olan orman köyleri Çamurhamamı, Allahdiyen, Gökköy ve Bahçe-cik’teki dar bir alanda üretiliyor. Bölgenin coğrafi ve iklim koşulları nedeniyle kirazlar 32 mm büyüklüğe ulaşıyor. Dayanıklı bir ürün olduğu için de tamamı ihracata gidiyor. Salihli Ziraat Odası Başkanı Cem Yalvaç üreticinin bol vc iyi bir sezon geçirdiğini söylüyor. Tarlada 10-12 TL’ye kiraz sattıklarını belirten Yalvaç, sonrasında fiyatların 7 TL’ye gerilediğini belirtiyor. Yalvaç, “Ünlü Salihli kirazı 1-4 köyde üretilir. Onun fiyatı başka. Tarla satışları 32 TL’den başla-dı;15 TL’ye kadar geriledi. Ovadaki kirazlar da Salihli Kirazı ağacıdır ama o bölgenin iklim koşulu bambaşka. O nedenle farklıdır” diyor.

Bu arada bir bilgi notunu da aktaralım. Salihli kirazının ünü, Birleşmiş Milletler’e kadar uzandı. Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Örgütü’nün (FAO), Türk Patent ve Marka Kurumu işbirliği ile yürüttüğü “Coğrafi İşaretlerin Sürdürülebilirliğini Desteklemek ve Yönetmek için İdari Sistemin Geliştirilmesi” konulu projede Salihli kirazı Türkiye’deki beş üründen biri olarak yer aldı.

Salihli Ticaret ve Sanayi Odası Yönetim Kurulu Başkanı İbrahim Yüksel, dünya çapında tanınan Salihli kirazının bölgenin ekonomisi açısından önemli bir ürün olduğunu belirterek, “Odamızın 2008’de tescil ettirdiği Salihli kirazının tanmırlığı ve bilinirliği her geçen yıl artıyor.

Önemi Birleşmiş Milletler tarafından dahi anlaşılan bu ürünün üreticisine daha fazla gelir getirmesi ve refah seviyesinin artmasına katkı sağlamasını diliyoruz” dedi.

Bugün piyasada “Napolyon” olarak bilinen Ziraat 900 türü kiraz Yalova Atatürk Bahçe Kültürleri Merkezi Enstitüsü’nde geliştirildi. Ancak ticari boyuttaki ilk denemeleri Denizli’nin Honaz ilçesinde yapıldı. Bugün Napolyon kiraz türünde söz sahibi olan Honaz ilçesinde de kiraz üreticisinin yüzünü güldürmüş. Honaz Ziraat Odası Başkanı Haşan Yelek, Honaz Napolyon kirazının coğrafi işaret tescili için başvuruda bulunduklarını söylüyor. Üreticinin bol ve iyi bir sezon geçirdiğini belirten Yelek, “Bu sene rekolte düşük. 12 bin ton seviyesinde üretim olurdu. Bu yıl 4 bin tona düştük.

Don olayı yaşandı. Bir de çiçek döneminde aşırı yağış aldık. Ancak fiyatlar zararımızı telafi etti. Tarlada 20-25 TL’den sattık. Rekolte de iyi olsaydı daha iyi olurdu ama buna da şükür” diyor.

“TÜCCARLARIN İNSAFINA KALDIK”

Konya’nın Hadim ilçesi de son yıllarda kiraz üretiminde öne çıkan bölgelerimizden biri. Ancak dezavantajı kirazın en bol olduğu dönemde hasadın başlaması. Dolayısıyla Kemalpaşa, Salihli, Honaz gibi kiraz merkezlerinin fiyatlarına yaklaşması mümkün değil. Hadim Ziraat Odası Başkanı Adem Arslanhan, üreticinin 4-5 tüccarın eline kaldığını belirtiyor ve “Kirazın tarladaki fiyatı 3 TLnin altına indi. Üretici mağdur. Erken hasat yapabilenler 16-17 TL’den satmıştı. Ama şu an hasat yapan üretici sıkıntıda. Tüccarların insafına kaldı. 4-5 tüccar bir araya gelip fiyat deklere ediyor. Üretici hasadını yaptığında söylenen fiyat olmuyor” diyor.

Kiraz üretiminde takvimin en geniş olduğu bölge ise Kahramanmaraş. Rakımın düşük olduğu bölgelerde hasat haziran ayında yapılırken, 1500-1800 rakımlı bölgelerde temmuz ayında yapılıyor. Dolayısıyla yüksek bölgeler özellikle avantajlı bir konuma geliyor. Bütün bölgelerde hasat biterken Kahramanmaraş’ın yüksek bölgelerinde geç hasat yapılıyor. Fiyatların tarlada şu an 4 TL seviyesinde olduğunu belirten Kahramanmaraş Ziraat Odası Başkanı Mehmet Çetinkaya, “Ovada hasat bitti. Şimdi yaylalarda devam ediyor. Üretici fiyatlardan memnun. Kahramanmaraş kiraz üretiminde öne çıkmaya devam edecek” diyor.

Hayrettin UÇAK / Ege Yaş Meyve Sebze İhracatçıları Birliği Başkanı
“200 milyon doları geçeriz”

Türkiye 1 Ocak 202D tarihinden bugüne 62 bin ton karşılığı 176 milyon dolarlık kiraz ihraç etti. Geçen yılın aynı dönemindeki ihracatımız ise 64 bin ton karşılığı 155 milyon dolardı. Kiraz ihracatında yüzde 13’lük artış var. Türk kirazı bu yıl dolar bazında yüzde 17 daha yüksek fiyata ihraç edildi. Dünya genelinde geniş bir coğrafyada kiraz üretimi yapılıyor. En büyük ihraç pazarlarımızdan Rusya’da Yunanistan, İran, İtalya, Özbekistan, Sırbistan, Romanya, Moldova ve İspanya ile rekabet ediyoruz. Lojistik fiyatlarımızdan yükselen maliyetler nedeniyle Türk kirazının fiyatı diğer ülkelere göre yüksek kaldı. Bu yüzden ihracatta beklediğimiz artışı yakalayamadık. Her şeye rağmen 2020’de kiraz ihracatında 200 milyon doları aşacağımıza inanıyoruz.

İDRİZ ÇOKAL