Zeytinliklere Olan Talep Arttı

YAĞI, zeytini, yaprakları, çekirdeği, sabunu, ahşabı… Yetiştirmesi sabır ve emek istiyor ama yetiştikten sonra faydası ve getirisi çok fazla. Ağacı dikildikten 10 yıl sonra verimli ürün vermeye başlıyor. Türkiye dünya zeytinyağı piyasasının önemli oyuncularından birisi. Türkiye’de 50’nin üzerinde zeytin ağacı çeşidi var. Başta Ege ve Akdeniz Bölgeleri olmak üzere özellikle sahil kesimlerinde yaygın olarak yetiştiriliyor.

Zeytin ağacı, yüzyıldan fazla zeytin veren, uzun ömürlü, yaprak dökmeyen bir ağaç. Genellikle 5 ile 20 metre arası yüksekliğe ulaşıyor. Elde edilen en önemli iki ürün, zeytinyağı ve sofralık zeytin. Zeytin ezmesi de yaygın olarak kullanılıyor. Zeytinin yaprağı ve çekirdeği ile ağacından elde edilen odunu da ekonomik değer taşıyor.

100’DEN FAZLA ÜLKEYE İHRAÇ EDİLİYOR

Türkiye, zeytin üreticisi ülkeler arasında ağaç varlığı ve üretim miktarıyla beşinci sırada. Değişik bölgelerde farklı zeytin türlerine rastlamak mümkün. Geleneksel olarak zeytinyağı ihracatı yapan ülkeler büyüklüklerine göre, İspanya, İtalya, Yunanistan, Tunus ve Türkiye olarak sıralanıyor.

Türkiye İhracatçılar Meclisi verilerine göre, ülkemiz sofralık zeytinde ihracat sezonunun başladığı 1 Ekim 2018’den, sona erdiği 30 Eylül 2019’a kadar 100’den fazla ülkeye 142 milyon 110 bin dolar değerinde 91 bin ton zeytin ihraç etti. Bir önceki dönem 127 milyon dolarlık zeytin ihracatı gerçekleştirilmişti; bu geçen yıl ihracatın yüzde 11 arttığı anlamına geliyor. Türkiye’nin sofralık zeytinin yandan fazlasını Avrupa Birliği (AB) ülkeleri satın aldı. En fazla zeytin ihracatı 35 milyon dolarla Almanya’ya yapıldı. Bu ülkeyi 25 milyon dolarla Irak ve 20 milyon dolarla Romanya izledi.

EDREMİT’E TALEP ÇOK YOĞUN

Hürriyet Emlak Yönetim Kurulu Başkan Yardımcısı ve Ticari İşlerden Sorumlu Eş Genel Müdürü Zeynep Tandoğan, zeytinlik bahçelerine olan ilginin, son üç yılın en yüksek seviyesinde olduğunu vurguluyor. Tandoğan, “Trendlere baktığımızda teraslı ve bahçeli evlere olan ilgi salgınla birlikte son 12 ayın en yüksek seviyesine geldi, zeytin bahçelerindeki artış oranları Bu duruma zeytin bahçelerine yönelik ilgi de eşlik ediyor” diyor. Hürriyet Emlak’ın verilerine göre, “Zeytinlik” statüsünde en çok ilanın Balıkesir’in ilçesi Edremit’te olduğu görülüyor. Edremit’i Balıkesir Ayvalık, Çanakkale Ayvacık, Balıkesir Burhaniye ve Bursa Mudanya takip ediyor. Tandoğan’a göre, arazisini satılığa çıkaran kişiler, koronavirüsde yaşanan nakit sıkıntısını gidermek ve yükselen talebi değerlendirmek için böyle bir yol izlemiş olabilir.

2020 Ocak ayı itibariyle firmanın verilerine göre satılık zeytinlik kategorisindeki ilanlar geçtiğimiz yıla göre yüzde 53 oranında artış göstermiş durumda. Bu kategoride en çok yeni ilan eklenen illerin başında yüzde 360 artışla Antalya geliyor. Antalya’yı yüzde 349 artışla Manisa, yüzde 327 artışla Tekirdağ ve yüzde 325 artışla Hatay takip ediyor.

Zeytincilik ile uğraşacak bir yatırımcı için arsanın endüstriyel niteliği önem taşıyor. Toprağın zeytincilik faaliyetine uygun olup olmadığı, arazideki taban suyu derinliği, arazinin iklim özellikleri, güneye bakması ya da güneş ışınlarından maksimum şekilde faydalanması, etrafındaki su kaynaklarının büyüklüğü ve araziye uzaklığı, zeytinlik seçimini etkileyen en önemli faktörler arasında yer alıyor.

AKHİSAR’A DA TELEP VAR

Akhisar Ticaret Borsası Başkanı Alper Ahlat, Akhisar’ın özellikle sofralık zeytin konusunda çok önemli bir bölge olduğunu söylüyor ve pandemi sonrasında satılık zeytin bahçelerine olan talebin artığına dikkat çekiyor. “Akhisar’da ciddi yatırımcılarımız var. Ünlülerden en son îlber Ortaylı ve Ayhan Sicimoğlu buradan zeytin bahçesi aldılar” diyen Ahlat, zey tin tarımının para kazandırdığını belirtiyor. Akhisar’da pek çok çeşit sofralık zeytin yetişiyor. Tirilye, Ayvalık ve Akhisar’ın kendilerine has, tescilli çeşitleri özellikle rağbet görüyor. Ahlat, Akhisar’da 14 milyon zeytin ağacının olduğunu belirtirken, en çok zeytin üreten ilçe konumunda olduklarını söylüyor. Şu anda ilçede zeytin tarımına yatırım yapmak için boş arazilerin olduğunu ifade eden Altlat, bir zeytin ağacının 10 yılda büyüdüğünün unutulmaması gerektiğini özellikle vurguluyor.

BURSA VE YALOVA

Altın Emlak Genel Müdürü Mustafa Hakan Özelmacıklı, “Zeytin ağaçları özel koruma altında. Bu nedenle içinde mevcut yapı olan ve îmar Barışı kapsamında Yapı Kayıt Belgesi alınmış olan arazilere olan talepler daha da artı” diyor ve koronavirüs sonrası zeytinliklere talebin artığı görüşüne katılıyor. Zeytin, daha çok Ege Bölgesi’nde yetiştiği için, bu bölgeye olan talepte artış var. Çanakkale’de Ezine ve Ayvacık’ta, Balıkesir’de Edremit, Havran, Burhaniye, Gömeç ve özellikle Ayvalık’ta, Muğla’da ağırlıklı olarak Milas ve kısmen Datça’da, Aydın’da ise Söke’de yoğunluk söz konusu. Ayrıca Bursa’da Mudanya, Gemlik, Orhangazi, Yalova’da ise Armutlu talep gören yerler arasında.

Özelmacıklı, zeytin bahçesi satın almak isteyenlerin ilanlarda tercih ettiği özelliklerin başında, içinde bir yapı olması, elektrik-su gibi altyapı imkanlarının bulunması, köy yerleşik alanlarına olan yakınlık, ulaşım imkanları ve manzaranın geldiğini vurguluyor.

İZMİR İLK SIRADA

Türkiye’deki zeytinlik piyasasının ağırlıklı olarak Ege ve Marmara Bölgesi’nde olduğunu belirten Gaboras Genel Müdürü Kurtuluş Al-tun ise, Türkiye genelinde son bir yıl içerisinde zeytinlik piyasasının en çok yoğunlaştığı illerin sırasıyla Balıkesir, İzmir, Bursa, Çanakkale ve Muğla olduğunu söylüyor. Pandemi sonrasında ise arzların İzmir’de ivme kazandığının altını çizen Altun, piyasayı şöyle değerlendiriyor: “Zeytinlik pazarında önemli bir konumda bulunan İzmir pandemi sonrası baskın karakteristik özelliğini sürdürdü. 2020 başından bu yana zeytinlik pazarını istikrarlı bir şekilde genişleten Muğla, İzmir’in mart ve nisan aylarıyla birlikte yaptığı çıkış sonrası geride kaldı. Tüm yıl boyunca zeytinlik satın almak isteyenlere en geniş yelpazade ürünler sunan Balıkesir, İzmir’in yükselişi sonrası durağan bir seyir gösterdi. Öte yandan İzmir’in gerisinde ikinci sırada olsa da Muğla pazardaki etkinliğini artırıyor.”

100 mililitre zeytinyağı için besin değerleri

• Toplam enerji / 885 kcal
• Karbonhidrat ve protein / 0 g
• Yağ /100 g
• Doymuş yağ / 14 g
• Tekli doymamış yağ / 73 g
• Çoklu doymamış yağ / 11 g
• Omega 3- Omega 6 yağ/ 1.5 -3,5-21 g
• E vitamini / 14 mg
• K vitamini / 62 pg

Zeytinyağının faydaları

• Kalp hastalıkları ve hipertansiyona karşı koruyucudur.
• Kolesterolün düşürülmesine yardımcıdır.
• Kansere karşı savaşta yardımcıdır.
• Obezite ve diyabetten korur.
• Yaşlanmayı önler.
• Kabızlığa iyi gelir.

“Eşsiz bir diyet yağı”

Zeytinyağı Akdeniz diyetinin en önemli besin maddesi konumunda. Medipoi Esenler Üniversite Hastanesi Uzman Diyetisyeni Canel Öner Sayar, kalp, obezite ve kabızlık gibi hastalıklarda zeytinyağının tavsiye edildiğini söylüyor. Sayar, zeytin hakkında şunları söylüyor: “Zeytinyağı, zeytinin çekirdeğiyle birlikte sıkılarak, kimyasal işlem görmeden elde edilen şeffaf aromatik bir sıvıdır. Sızma, rafine ve prina zeytinyağı şeklinde sınıflandırılıyor. Sızma zeytinyağı, diğer zeytinyağları ile karşılaştırıldığında, çevresel strese cevapta meyveyi koruyan bileşenlerin oluşturduğu fenolik yapılara sahip bileşikleri tutma bakımından eşsiz bir diyet yağı olarak kabul edilir.”

Zeytin ağacının verimi

Zeytin ağaçları sonbahar döneminde olgunlaşarak meyve verir. Olgun bir zeytin ağacının ortalama verimi 22 ila 90 kg arasındadır. Ağaçların ortalamanın üzerinde verimli vermesi için 30-40 yaş arasında olması gerekir. Temel bir kural olarak, sulama uygulanmayan zeytin ağaçlarının üretimi doğrudan yaşlarıyla ilgilidir. 100 yaşındaki bir ağaç 60 yaşındayken verdiği verimin daha fazlasını verebilir. Sulama uygulanan ağaçların en verimli dönemi 50-65 yaşlardır. Zeytinleri hasattan hemen sonra sıkılmak üzere fabrikaya vermek en doğrusudur. Muhafaza edildiği takdirde zeytinin asit derecesi yükselir. Ortalama olarak 3 ila 7 kilogram zeytinden 1 kg zeytinyağı elde edilir. 1 hektarlık (10 dönümlük] bir bahçede 300 adet ağaç yetiştirmek iyi bir başlangıç olarak kabul edilir. Ticari zeytinliklerde, hektar başına ağaç sayısı 150 ila 900 adet arasında değişir.

Yusuf DÜZGÖREN / Zeytinhan Emlak ve Zeytinhan Zeytincilik Sahibi
“Dünyanın en iyi zeytinyağı bu bölgeden çıkıyor”

Geçen yılın zeytin bahçesi satışlarına baktığımızda, bu sene yüzde 300 artış olduğunu gördük. Özellikle pandemi süresince sonra, toprakla bütünleşmek isteyenlerin, zeytin bahçelerine talebi artı. Ayvaçık-Küçükkuyu tarafında bulunan zeytinlikler, Akhisar ya da Hatay gibi ticarete elverişli değil. Alıcılar daha çok buradaki zeytinlikleri yaşam biçimi olarak değerlendiriyor. Zamanını burada geçirip, hobi bahçesi olarak görüyor. Buranın geneli sit alanı ve zeytinlik olan bir bölge olduğu için konutlaşmaya çok müsait değil. Elimizde bulunan arsa sayısı da sınırlı. Zeytinliklerin Kaz Dağları’nın eteklerindeki konumu, büyük oksijen kanalının bölgemizde olması, denizimizin berrak ve temizliği, diğer bölgelere göre zeytinlik ve arsa fiyatlarını artıran etkenler. Zeytinlik bahçelerinin metrekare fiyatları 20 ile 1.000 TL arasında.

Küçükkuyu, panoramik deniz manzarası ve ova olmaması nedeniyle tercih sebebi. Dünyanın en iyi zeytinyağı beldemizden çıkıyor. Burada faaliyet gösteren bir firma, New York’ta katıldığı yarışmada birinci oldu. Zeytine bel bağlamıyorsanız, ticari bir gelir elde etmeyecekseniz ve ileride satarım düşüncesiyle alacaksanız bu bölgede yatırım yapmak karlı. Ama zeytin odaklı yatırım yaparak bu işten kar sağlayacağım derseniz Çanakkale, Akhisar ve Bursa bölgelerinde daha uygun fiyatlı araziler bulmak mümkün. Zeytin yatırımında arsanın konumu, bahçenin deniz görmesi, zeytinlerin verimi açısından önemlidir.

Kontinü zeytinyağı tesisinde bulunanlar

• Minimum 200 metrekare kapalı tesis alanı bulunan bir arazi.
• Minimum 100 kW enerji üretebilecek kapasitede bir elektrik sistemi.
• Üretimde kullanılacak su tankları ve saatte 1 ton su sağlayacak düzenek.
• Zeytin taşıma ve yıkama bantları, zeytin kırıcı, malaksör (yoğurma işlemi makinesi), dekantör ünitesi, separatör ünitesi, kazan makineleri.

Taş baskı mı, kontinü mü?

Günümüzde çok revaçta olan ve geçmişi eskilere dayanan zeytinyağı üretim metodu da taş baskı. Bu yöntem zeytin tanelerinin granit taşlarda hamur haline getirilmesi, yani kırılması/ezilmesi akabinde özel çuvallara konularak presler yardımı ile zeytinyağın sıkılması işlemine deniyor. Modern teknikler yaygın olsa da hala butik üretim yapan ve zeytinlerini taş baskı yöntemiyle sıkan pek çok üretici bulunuyor.

Çoğu üretici artık yeni teknoloji olan kontinü sistemiyle sıkma işlemini tercih ediyor. Bu sistemde elde edilen yağ miktarı daha fazla oluyor. Örneğin 10 kilo zeytinden taş baskı ile 1 litre zeytinyağı çıkarken, kontinü sistemde 2 litre yağ elde ediliyor. Ayrıca kontinü sistemde üretim daha hızlı; sürekli bir sıkım süreci var. Bu sayede asidite oranı değişmiyor. Bir dizi makineden oluşan kontinü sistemde insan eli ve çevre faktörü minimum seviyede. Sırasıyla temizleme, kırma, yoğurma (malaksasyon) ve yağın ayrıştırılması el değmeden gerçekleşiyor. Ancak taş baskı zeytinyağının lezzeti ve kokusunun daha iyi olduğu genel olarak kabul ediliyor.

Zeytin çeşitleri

Gemlik Zeytini, Edremit-Ayvalık Zeytini, Memecik Zeytini, Çakır Zeytini, Çelebi Zeytini, Çekişte Zeytini, Çilli Zeytini, Domat Zeytini, Edincik Su Zeytini, Eğriburun Zeytini, Halhali Zeytini, İzmir Sofralık Zeytini, Kalembezi Zeytini, Kan Çelebi Zeytini, Karamürsel Su Zeytini, Kilis Yağlık Zeytini, Kiraz Zeytini, Manzanilla Zeytini, Memeli Zeytini, Nizip Yağlık Zeytini, Sarı Haşebi, Sarı Ulak, Saurani (Savrani] Zeytini, Tavşan Yüreği, Uslu Zeytini, Yağ çelebi, Artvin Butko Zeytini.

Hayri KARAKAŞ / Bursa Gemlik Hayri Emlak Sahibi
“Gemlik için çok fazla telefon aldık”

Elimizde şu anda fazla sayıda satılık zeytinlik bahçesi var. Neden bu kadar çok sorusuna yanıt verecek olursam, bakımların zorlaşması, maliyetlerin yükselmesi, zeytin fiyatlarının düşük olması, alış-satış fiyatları arasında çok fazla farkın bulunması nedeniyle arazi sahipleri zeytinliklerini elden çıkartmaya çalışıyor. Genç nesil, köylerden büyükşehirlerdeki fabrikalara çalışmaya gittiği için zeytinliklere bakmak ve uğraşmak istemiyorlar.

Zeytin bahçesine bakmak meşakkatli bir iştir. Bu durum maliyetleri de, zeytinin fiyatını da yükseltiyor. 10 bin, 20 bin ve 30 bin dikili zeytin ağacı olanlar işlerini bir şekilde yürütüyorlar ancak ufak çaplı bahçesi olanlar için durum zorlaşıyor. Pandemi döneminde Gemlik bölgemiz için çok fazla telefon aldık. Hobi bahçesi olarak arsa ve arazi soranlar oldu. Fiyatlar, alınacak yere göre değişiyor. Minimum metrekare birim fiyatı 20 TL ile 150 TL arasında değişiyor. Geçen yıl Bursa’daki zeytin hasadından memnunduk. Bu yıl çok yağış olması hasatları biraz durdurdu. Yüksek kesimlerinde zeytinlikler epey hasar gördü.

Zeki ÇOBAN / Manisa Soma’da Zeytinlik Sahibi ve Zeytinyağı Üreticisi
“Üretim tesisi kurmanın maliyeti 3-4 milyon TL’yi buluyor”

Koranavirüsünün satılık zeytin bahçelerini etkilediğini pek söyleyemem. Metrekare birim fiyatları 15-25 TL’den başlıyor. Bu rakam ağaçların büyüklüğüne göre değişiyor. Akhisar’da bazı ağaçlar, Rumlar zamanından kalmış. Sıra halinde değil karışık biçimde ve yola uzak olmalarından dolayı fiyatları haliyle farklı. Bu sene bölgemizde hasat iyi gibi görünüyor. Yola yakın olan zeytinliklere daha çok talep var. Buralar araçların girip çıkması bakımından avantajlı. Akhisar’da zeytinyağı fabrikası çok fazla. Yurtdışına zeytinyağı gönderen, özel sıkım yapan küçük işletmeler de mevcut. Bunlar çok kaliteli yağlar çıkararak ihracat yapıyorlar. Ayrıca eczanelere de gönderim yapıyorlar. Her zeytini sıkmıyorlar. Ama diğer üretim tesisleri 7/24 çalışıyorlar. Eğer kontinü tipi bir zeytinyağı sıkma üretim tesisi kurmak isterseniz maliyeti 3-4 milyon TL’yi buluyor. Makinelerin takımı 1 milyon TL zaten. Önceleri sıkma makineleri yurtdışından geliyordu, şimdi Türkiye’de Aydın’da üretiliyor.

İbrahim YÖRÜK / Bursa Gemlik (kurşunlu)
“Fabrikanın gelmesiyle bölge hareketlenecek”

Yerli otomobil fabrikasının temelleri Bursa’da atılacağı için şehre değer kazandıracaktır. Bu da zeytinlik bahçelerinin satışında hareketlilik yarattı ve fiyatlar yükselmeye başladı. Faiz indirimleri ile konut ve arsa gibi yatırımlara olan talep yükseldi. Kurşunlu otomotiv fabrikasının kurulacak yer olması nedeniyle farklı bir kimliğe büründü. Önceleri burası bakir bir yerdi. Sadece emekli ve yaşlılar yaşardı. Fabrika ile istihdam ve yerleşen sayısı artacaktır. Zeytin, bakımı zor olan bir ürün. Üreticiler, fiyatların düşük olması nedeniyle memnun değiller. Ayrıca hasadı toplayacak işçi bulamıyoruz. Yağmurun yağması ve doğal afetlerin oluşması, bu yılki hasadı etkiledi.

AYŞEGÜL KÜÇÜKKURT ZOR