Döviz bürosu açmak ve işletmek giderek zorlaşıyor
YILLARDIR faaliyet gösteren, çeşitli zamanlarda mevzuatı değişikliğe uğrayan ve piyasada “döviz büfesi” olarak adlandırılan “yetkili müesseseler” finansal piyasada önemli bir işleve sahiptir. Ancak, kuruluş şartları ve işletilmeleri konusunda uzun yıllardır bir disiplin de sağlanamamıştı. Son olarak 30 Ocak 2018 Tarih ve 30317 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Türk Parası Kıymetini Koruma Hakkında (TPKKH) 32 Sayılı Karar ve 2018-32/45 sayılı tebliğ ile kuruluş şartları değiştirilip ilave yeni düzenlemeler getirilmişti. Döviz büroları artık kuruluş ve faaliyet şartlarına göre A veJETolmak üzere iki gruba ayrılıyor. Yeni getirilen koşullara ’ henüz uyum sağlanamamış veya kuruluş izni alamamış çok sayıda kişinin müracaatları beklemede iken, Hazine ve Maliye Bakanlığı’nın 31 Ocak 2020 tarihli, 2020/01 sayılı “Mali Güç Tevsikine ilişkin Genelge”siyle kuruculardan kuruluş sermayesi için öngörülen tutarları tevsik etme mecburiyetleri getirildi.
KURULUŞ ŞARTLARI VE FAALİYET ALANLARI
Mevcut düzenlemeye göre, A grubu yetkili müesseselerin ödenmiş sermayelerinin 5 milyon TL’den, B grubu yetkili müesseselerin ödenmiş sermayelerinin ise 1 milyon TL’den az olmaması gerekiyor. Faaliyet izni almak için A grubu yetkili müesseseler için 500 bin TL, B grubu yetkili müesseseler için 200 bin TL başvuru ücretinin yatırıldığını tevsik eden belge gerekiyor. Sadece A grubu yetkili müesseseler şube açabilecekken her bir şube için ödenmiş sermayeye 2 milyon TL ilave edilmesi gerekiyor. (Daha önce bu şartlar A ve B grubu yetki ayrımı olmaksızın, ödenmiş sermayelerinin 500 bin TL’den az olmaması gerekiyordu.) Yetkili müessese kurulması ve faaliyet izni için Müsteşarlığa yapılacak başvurularda kurulacak şirketin,
• Anonim şirket olması,
• Şirketin ana sözleşmesinde yer alan ticaret unvanında A grubu için “Yetkili Müessese”; B grubu için “Sınırlı Yetkili Müessese” ibarelerinin bulunması,
• Münhasıran yetkili müesseselerin faaliyet konuları ile iştigal etmek üzere kurulması,
• A grubu yetkili müesseselerin ödenmiş sermayelerinin 5 milyon TL’den, B grubu yetkili müesseselerin ödenmiş sermayelerinin ise 1 milyon TL’den az olmaması,
• Türkiye’de yerleşik her bir kurucu ortak ve tüzel kişi kurucu ortaklarda yüzde 10 veya daha fazla ortaklık payı bulunan kişiler ile şirket genel müdürünün, yönetim kurulu üyelerinin, imza yetkisini haiz çalışanlarının ve A grubu yetkili müesseseler için iç kontrol görevlisi atanması,
• Hisse senetlerinin nama yazılı olması ve nakit karşılığı çıkarılması,
• Ortaklar tarafından şirket ana sözleşmesinde taahhüt edilen asgari şirket sermayesinin nakden ve defaten ödenmesi,
• Ödenmiş sermaye miktarının onda birine karşılık gelen tutarın Kamu Sermayeli Bankalar veya Kamu Sermayeli Katılım Bankalarından birine yatırıldığını tevsik eden belge veya aynı tutarda teminat mektubu alınması,
• A grubu yetkili müesseseler için 500 bin TL, B grubu yetkili müesseseler için 200 bin TL başvuru ücretinin yatırıldığını tevsik eden belge alınması.
Müsteşarlıkça yapılan inceleme neticesinde durumları uygun görülen yetkili müesseselere faaliyette bulunma izni verilerek, şirket adına “Yetkili Müessese İzin Belgesi” düzenlenir. Yetkili müessese kurmak için kuruluş izni alan kurucular, faaliyet izni alana kadar faaliyette bulunamaz.
A grubu yetkili müesseselerin şube açmaları Müsteşarlığın iznine tabi. B grubu yetkili müesseseler şube açmak için Müsteşarlığa başvuruda bulunamıyor ve yeni şube açamıyorlar. Her bir şube için ödenmiş sermayeye 2 milyon TL ilave edildiğine ilişkin Türkiye Ticaret Sicili Gazetesi’nin bir nüshası ve artırılan sermayenin tamamının ödendiğini gösterir bankadan alınacak belgenin sunulması gerekiyor. Her şube için şirket adına ilave ödenmiş sermaye miktarının onda birine karşılık gelen tutarın Kamu Sermayeli Bankalar veya Kamu Sermayeli Katılım Bankalarından birine yatırıldığını tevsik eden belge veya aynı tutar teminat mektubu alınması gerekiyor. Her yeni şube için 200 bin TL başvuru ücretinin yatırıldığım tevsik eden belge gerekiyor.
B grubu yetkili müesseseler ise Türk Parası Kıymetini Koruma ve ilgili diğer mevzuat hükümleri çerçevesinde aşağıda belirtilen faaliyetlerde bulunabiliyor:
• Kaydi para hariç yabancı paraları almak ve satmak,
• Kaydi para hariç yabancı paraları daha küçük veya daha büyük küpürlerle, ayrı cins kaydi para hariç yabancı paralarla değiştirmek,
• Merkez Bankası’nca-tespit edilen usul ve esaslar çerçevesinde dövizi natık çekleri satın almak,
• Darphane ve Damga Matbaası Genel Müdürlüğü tarafından üretilen basılı altınlar ile bir kilogramdan küçük bar veya külçe şeklindeki standart işlenmemiş altınların alım satımını yapmak,
• Aynı iş günü içerisinde transfer emrinin verilmesi veya işleme konu fiziki teslimatın yapılması şartıyla; bankalar, yetkili müesseseler ve müşterileriyle bankacılık aracılığıyla yapılan transferler yoluyla yabancı para almak, satmak ve ayrı cins yabancı paralarla değiştirmek.
A grubu yetkili müesseseler ise B grubu yetkili müesseselerin faaliyet konularına ilave olarak aşağıda belirtilen faaliyetlerde bulunabiliyor:
• Borsaya üye olmak kaydıyla, ilgili yönetmelik ve mevzuat hükümleri çerçevesinde kıymetli taşlar ile standart ve standart dışı işlenmemiş kıymetli madenlerin ithalini, ihracını ve Borsada sürdürülmekte olan kıymetli maden ve taşlara ilişkin işlemleri yapmak.
• Aynı iş günü içerisinde transfer emrinin verilmesi veya işleme konu fiziki teslimatın yapılması şartıyla; bankalar, yetkili müesseseler ve müşterileriyle transfer gerçekleştirebilen kuruluşlar S aracılığıyla yabancı para almak, satmak ve ayrı cins yabancı paralarla değiştirmek.
• Elektronik para kuruluşu ve ödeme kuruluşlarının temsilcisi olarak faaliyet göstermek.
• Müsteşarlıkça izin verilmesi halinde merkez ve/veya şube adresleri ile uygun görülen diğer yerlerde para makineleri aracılığıyla yabancı para alım satımı ve buna ilişkin işlemleri yapmak.
• Tutar sınırlaması olmaksızın banka kartları ve 10 bin ABD Doları’na kadar ön ödemeli kartlar aracılığıyla yabancı para alım satımı yapmak.
• Müsteşarlıkça belirlenecek usul ve esaslar dâhilinde Müsteşarlıktan izin alınması şartıyla, yurtdışına madeni yabancı para veya TL banknot sevkiyatı gerçekleştirmek.
• Müsteşarlıkça uygun görülen diğer faaliyetleri gerçekleştirmek.
MALİ GÜÇ TEVSİKİNE İLİŞKİN GENELGE
Hazine ve Maliye Bakanlığı’nın 31 Ocak 2020 tarihli, 2020/01 sayılı “Mali Güç Tevsikine İlişkin Genelge”siyle kuruculardan kuruluş sermayesi için öngörülen tutarları aşağıdaki şekilde tevsik etme mecburiyetleri getirilmiş bulunuyor.
• Bakanlığa yapılacak yetkili müessese kuruluş ve faaliyet izni, şube açma izni ve hisse devri başvurularında kurucu ve/veya mevcut ortakların, hisseleri devralacak gerçek veya tüzel kişilerin mali güçlerini tevsik etmeleri zorunlu.
• Yetkili müessese kuruluş ve faaliyet izni başvurularında kurucu gerçek ve/veya tüzel kişiler toplamda en az; asgari ödenmiş sermaye tutarı, asgari ödenmiş sermaye miktarının onda birine karşılık gelen tutar ve aynı maddede yer alan başvuru ücreti tutarının toplamı kadar mali gücü bulunduğunu tevsik etmek zorunda.
• Yetkili müessese şube açma ve faaliyet izni başvurularında mevcut ortak olan gerçek ve/veya tüzel kişiler ve/veya yetkili müessese toplamda en az; asgari ödenmiş sermaye tutarı, asgari ödenmiş sermaye miktarının onda birine karşılık gelen tutar ve başvuru ücreti tutarının toplamı kadar mali gücü bulunduğunu tevsik etmek zorunda.
• Yetkili müessese hisse devir izni başvurularında hisseleri devralacak olan gerçek ve/veya tüzel kişiler toplamda en az devralacakları hisse tutarı kadar mali gücü bulunduğunu tevsik etmek zorunda.
• Mali gücün tevsikinde aşağıdaki kriterler ayrı ayrı veya birlikte dikkate alınıyor:
a) Başvuru sahibinin Kurucular beyannamesinde belirtilen son beş yıla ait gelirlerinin toplamının tevsik edilmesi gereken tutarın en az iki katı olması,
b) Başvuru sahibinin banka hesabında tevsik edilmesi gereken tutar kadar bakiye bulunması,
c) Satışların son bir yıl içerisinde yapılması şartıyla başvuru sahibinin menkul kıymet, taşıt veya gayrimenkul satışı sonucunda tevsik edilmesi gereken tutar kadar gelir göstermesi,
ç) Başvuru sahibinin tek pay sahibi olduğu şirketlerin Dönen Varlıklar-Kısa Vadeli Yabancı Kaynaklar tutarının tevsik edilmesi gereken tutar kadar olması,
d) Başvuru sahibinin ortağı olduğu şirketlerden tevsik edilmesi gereken tutar
kadar alacağı olması ve söz konusu şirketlerin Dönen Varlıklar toplamının bu borcu karşılayacak oranda olması,
e) Başvuru sahibinin bankaların kıymetli maden mevduat/ katılım hesaplarında tevsik edilmesi gereken tutar karşılığı kadar bakiye bulunması,
Döviz büroları olarak faaliyet gösteren yetkili müesseseler hakkında uzun yıllardır yetkililer tarafından, daha sıkı denetim ve daha sıkı bir mevzuat getirileceği kamuoyunda yer alıyordu. Amaç, döviz bürolarının daha etkin denetlenmesi, şeffaflıkları, mali alt yapı ve güvenilirliklerini artırmaktır. Gerek piyasa koşulları gerekse sektörün daha da gelişerek güvenli kuruluşlar haline gelmesi için getirilen yeni koşullar zorlaştırılmış görünse de gerekli bir düzenleme olduğu görülüyor.
Yeni koşullara ilave olarak 24 Mayıs 2020 tarihinden itibaren “döviz satış ve fiziki olmayan altın satış işlemlerinde” bazı istisnalar hariç BSMV’nin binde 2’den yüzde l’e çıkarılması da döviz bürolarının çalışma koşullarım iyice zorlaştıracak gibi gözüküyor.
Öte yandan, yeni kuruluş izni için müracaatları iki yılı aştığı halde henüz izin alamamış çok sayıda (yerli ve yabancı) kurucunun izinleri ise sonuçlanamadığı gibi, son iki yılda izin alabilen kurucuların (işletmenin) sayısının ise beşi geçmemiş olduğu, daha da ötesi başvuruların uzun süredir kapalı tutulduğu bilgisi alındı. Özellikle, yeni genelge sonrası başvuru için bekleyen çok sayıdaki (yerli ve yabancı) yatırımcı ise başvuru sisteminin açılmasını bekliyor.
TALHA APAK
